Verzetsstrijdster en beeldend kunstenares Truus Menger-Oversteegen (1923-2016)
Op 18 juni 2016 overleed de Nederlandse verzetsstrijdster Truus Menger. Menger nam tijdens de tweede wereldoorlog actief deel aan het – ook gewapende – verzet tegen de Duitse bezetter. Samen met haar zus Trudie, en Hannie Schaft, vormde ze een groep van gewapende vrouwelijke verzetsstrijdsters.
Jeugd in Haarlem
Menger – geboren onder de naam Oversteegen – bracht een groot deel van haar jeugd door in Haarlem. Het was ook daar dat ze haar eerste acties van verzet uitvoerde. Ze groeide op in de crisisjaren dertig. Als kind van een strijdbare en politiek bewuste ‘rode’ [i.e. communistische] moeder, kwam ze al jong in aanraking met sociaal onrecht. In 1934 wist ze al wat nazi’s waren, en wat verraad betekende.
Crisisjaren ‘30
Truus, haar jongere zus Freddie en broer Robbie, leefden in armoede als gevolg van de vroege echtscheiding van haar ouders (die gingen uit elkaar toen Truus zes jaar oud was). De belangrijkste bron van inkomsten kwam van Maatschappelijk Hulpbetoon, ‘de steun’. Om het gezinsinkomen aan te vullen, werkte Truus al vanaf haar veertiende in de huishouding bij andere families, een werk dat haar niet zo erg lag.
Illegale bijeenkomsten en onderduikers
Moeder zat in verschillende commissies van antifascisten en communisten, die ook in huize Oversteegen hun (illegale) vergaderingen hielden. Ze vond het niet meer dan vanzelfsprekend dat haar kinderen ook hun aandeel leverden in het helpen van mensen in nood. Er waren vaak vluchtelingen in huis, joodse mensen, socialisten en communisten, waar de kinderen hun kamer aan moesten afstaan. Zo hadden ze al voor de Tweede Wereldoorlog vier gevluchte joodse gezinnen in huis.
Raad van Verzet
Menger begeleidde niet alleen joodse kinderen naar onderduikadressen, ze bracht ook pamfletten rond om ‘het volk’ te waarschuwen voor de gevaren van het nationaalsocialisme en ze verspreidde de communistische en de inmiddels illegale krant ‘De Waarheid’. In 1941 worden Truus en haar zus gevraagd om zich aan te sluiten bij een ondergronds leger, dat de Duitsers met sabotage en wapens wilde bestrijden. Vanaf die tijd zaten ze in de Haarlemse Raad van Verzet, voerden sabotageopdrachten uit, en liquideerden Duitse soldaten en Nederlandse verraders. Diezelfde Raad bracht hen in 1943 in contact met Hannie Schaft, waarmee ze vanaf die tijd samenwerkten, en ook goed bevriend raakten. Door haar verzetsacties moest Menger zelf ook vaak onderduiken.
Huwelijk met een kameraad
Meteen na de oorlog trouwde Truus met Piet Menger, die ze in het verzet had leren kennen. Ze kregen vier kinderen, haar oudste dochter vernoemde ze naar mede-verzetsstrijdster en vriendin Hannie Schaft.
Ervaringen vervat in beelden
Menger kon als kind al goed tekenen, maar pas na de oorlog – in 1963 – volgde ze alsnog een opleiding aan de Haarlemse Kunstacademie ‘Akademie 63’. Ze zou haar hele leven blijven beeldhouwen, beelden die veelal geïnspireerd waren door haar ervaringen tijdens de oorlog, maar ze werkte ook vanuit de actualiteit. Haar werk is in binnen- en buitenland geëxposeerd.
Haar hele verdere leven bleef Menger zich inzetten voor onrecht wereldwijd, tegen het bewind in Chili, Argentinië, Zuid-Afrika. Ook inspireerde en informeerde ze jongeren over de oorlog: decennialang gaf ze lezingen op scholen, zelfs tot op hoge leeftijd. Want, zoals ze zelf zei in het Haarlems Dagblad: “Ik ben onveranderd strijdbaar.”
Prijzen
- Op 15 april 2014 ontving Truus Menger-Oversteegen, evenals haar zus Freddie Dekker-Oversteegen, het Mobilisatie-Oorlogskruis. De zussen kregen de onderscheiding voor hun jarenlange inzet bij het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.
- In 1998, op haar 75e verjaardag werd Menger benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
- Ze kreeg van de moeder van Hannie Schaft de onderscheiding, die postuum aan Hannie was verleend.
- Ze kreeg een erepenning van de Amerikaanse president Dwight Eisenhouwer (die ze overigens onmiddellijk terug stuurde, vanwege zijn rol in de executie van het van spionage verdachte echtpaar Rosenberg)
