Maak je eigen familie
Een kind alleen mogelijk door natuurlijke partnerkeuze? Evelien de Jong pleit voor een vrijere moraal rond de wens moeder te worden.
Wat betekent familie voor Nederlanders? Familie ontstaat door de bloedband van de ouder-kindrelatie. Maar familie is niet alleen biologisch bepaald, het is ook een cultureel fenomeen. Naast genetisch verwantschap, is dat de andere manier waardoor familie ontstaat: partnerschap. Partnerschap is in Nederland een volledig vrije keus. Om een gezin te vormen is er een ander nodig, iemand die samen met jou ‘vader en moeder’ wordt. Daar zit de crux van het probleem. In Westerse samenlevingen heerst de idee dat vader en moeder worden, oftewel een gezin vormen, vanzelf gebeurt door romantische liefde. Traditioneel denken over gezinsvorming maakt mensen volledig afhankelijk van de liefde. Tot overmaat van ramp stoot een prangende kinderwens potentiële partners vaak juist af.
Er bestaan andere manieren van denken over familie en gezinsvorming, waarbij het individu wel de regie heeft. De oplossing bestaat uit het loskoppelen van de kinderwens en romantiek. Dat klinkt kil, maar in de praktijk even liefdevol. Het is cruciaal als we willen dat vrouwen realistische verwachtingen ontwikkelen van hun toekomst.
Daarvoor zijn deze 3 inzichten essentieel:
1. Het Romantisch Liefdesideaal heerst en frustreert
2. De groep sociaal onvruchtbaren groeit
3. Ons denkraam over gezinnen is te bekrompen
Om realistische verwachtingen te ontwikkelen van je persoonlijke toekomst als vrouw is inzicht in de huidige maatschappelijke context essentieel. Kennis van het relatielandschap creëert daadkracht, want een alternatief gezin vormen is iets dat je doet. Niet iets waar je op wacht.
1. Het Romantisch Liefdesideaal heerst en frustreert
Naar mijn mening hebben we onrealistische verwachtingen van de liefde, relaties en onze partner. We streven naar een onhaalbaar ideaal met de volgende kenmerken:
- Geliefden begrijpen elkaar intuïtief, zonder woorden of uitleg.
- Passie waar de vonken vanaf vliegen.
- Altijd positief en goed, geen ruimte voor depressie, ‘nu even niet’ of kerstkilo’s.
- Exclusiviteit, er is maar een Ware en die is er voor altijd.
- Seks en liefde zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
- Toeval en noodlot spelen de hoofdrol, niemand heeft grip op of controle over de liefde.
- De Ware Liefde is een redder in nood, de oplossing voor allerlei problemen en sowieso de enige mogelijkheid om een kinderwens te vervullen.
Het is in ieders belang dat er een werkbaar ideaal ontstaat over gezinsvormen
Dit Romantisch Ideaal is onwerkbaar. Het levert een machteloze situatie op, als een vrouw pech heeft, komt de liefde te laat en krijgt ze geen kans op het moederschap. 39,6% van de huwelijken sneuvelt. We weten ook dat er gezinnen zijn die bestaan uit solomoeders, co-ouderschapsconstructies of samengestelde gezinnen. Als je echt wilt, dan heb je alle vrijheid om het anders te doen, maar in alle vrijheid willen we niet anders. Dat is de uitkomst van meer dan honderd gesprekken die ik voerde met dames over hun kinderwens.
Alle andere opties dan “kind als bekroning op de liefde” voelen als mislukking of als verlies nemen. Hieronder enkele quotes uit die gesprekken*:
- vrouw 36 jaar: Ik ben verdrietig, ik wil een gezin met iemand die dat ook met mij wil.
- vrouw 38 jaar: Mijn partner is 12 jaar jonger en wil nu nog geen kind. Kiezen voor de liefde is een groot risico. M’n relatiewens is nu vervuld maar de angst voor kinderloosheid ondermijnt alles.
- vrouw 41 jaar: Het voelt als een race tegen de klok. Zonder partner begin ik er niet aan.
- vrouw 40 jaar: Mijn vriend heeft al twee kinderen, ik zit in een medisch traject en voel me eenzaam. De kliniek zegt dat paniekaanvallen normaal zijn. Ik heb moeite met het ideaalplaatje loslaten.
Het niet kunnen loslaten van het ideaalplaatje is de grootste overeenkomst. Hun grootste angst is spijt, gevolgd door kinderloosheid. De uiteindelijke gevolgen van een onvervulde kinderwens en uitstelgedrag zijn groot en variëren van psychische bijstand tot somberte, eenzaamheid en medische trajecten zoals het invriezen van eicellen.
Niet alleen de persoonlijke kosten zijn hoog, de maatschappelijke kosten zijn eveneens aanzienlijk. Het is dan ook in ieders belang dat er een werkbaar ideaal ontstaat over gezinsvormen..Als een gezin niet vanzelf ontstaat door romantiek dan hebben we bruikbare alternatieven nodig. Hoe ziet een gezin eruit dat is ontstaan los van een romantische spark? Hoeveel alternatieve gezinnen zijn er?
2. De groep sociaal onvruchtbaren groeit
Sociaal onvruchtbaren zijn mensen die door hun sociale omstandigheden geen kinderen kunnen krijgen. Omdat ze single zijn, homoseksueel of een partner hebben die geen kinderen wil.
Waarom groeit deze groep? Enkele oorzaken:
- Relaties zijn dynamischer geworden in plaats van stabieler.
- Mannen en vrouwen zijn gelijkwaardiger, vrouwen zijn zelfstandiger en onafhankelijker.
- Er bestaat seriële monogamie, mensen hebben meerdere serieuze relaties na elkaar.
- Leeftijdsverschillen in relaties zijn geaccepteerd.
- De samenleving is ingericht op onafhankelijke individuen, die persoonlijke vrijheid nastreven.
- Meer mensen op de relatiemarkt hebben reeds kinderen of willen helegaar geen kinderen.
Sociaal onvruchtbaren kunnen rekenen op begrip en zelfs hulde voor hun alternatieve levenswijze. Totdat ze kinderen willen, want dan geldt: het belang van het kind. Zo ruimdenkend als we zijn over het soort privéleven dat mensen leiden, als het aankomt op kinderen blijken we kleinburgerlijk. Kinderen ontstaan als bekroning op de liefde van hun biologische papa en mama. Een, naar mijn idee, ouderwets gedachtegoed.
Sociaal onvruchtbaren krijgen nooit het advies om een gezin te vormen met andere sociaal onvruchtbaren
Het betekent dat alle gezinsvormen anders dan het kerngezin gekunsteld overkomen. Onbewust stimuleren we vrouwen om uit te stellen totdat De Ware liefde opduikt met teksten als:
- Vrouw 41 jaar hoort: Je hebt nog zeeën van tijd. Ik ken iemand die was 46 en bleek ineens zwanger.
- Vrouw 39 jaar, single hoort: Dan duik je toch de kroeg in. Of ga internetdaten
- Man 35, met oudere vrouw hoort: Kies iemand van je eigen leeftijd,ga bij haar weg.
- Man 37, single hoort: Jij kunt je hele leven nog kinderen krijgen.
Sociaal onvruchtbaren krijgen nooit het advies om een gezin te vormen met andere sociaal onvruchtbaren. Zelden zegt men: ga internetdaten om je kinderwens te vervullen (bijvoorbeeld op www.onewish.nl), weet je niet een leuke homoman om het samen mee te doen of is er niet een goede vriend die je kunt vragen als bekende donor? We geven liever hoop op De Ware dan dat we zeggen: Wees realistisch. Doe water bij de wijn en werk aan een praktische oplossing. Want als je sociaal onvruchtbaren aan elkaar koppelt (bijvoorbeeld singles aan gays) dan wordt het letterlijk knutselen om een kind te maken. Dan gaat het over IVF, spermabanken, donoren, draagmoeders, ICSI, eicellen invriezen. Kinderen knutselen brengt ons in gedachte dichter bij Frankenstein dan bij de gezinsvorm van de 21e eeuw.
3. Ons denkraam over gezinnen is te bekrompen
Het kerngezin domineert. In de media, op sociale media, maar ook in je directe omgeving, vrienden en familie; iedereen verwacht dat een gezin vanzelf op je pad komt. Ook sociaal onvruchtbaren dromen over het kerngezin. Dat is wat vrouwen aan mij vertelden in de kinderwensgesprekken en ik heb er persoonlijk ervaring mee. Dat is wat ik deed toen ik single was. Smachten naar mijn Ware, dagdromen, verhalen maken over de geliefde die me zou verlossen van het singleschap en mijn biologische klok. Ondanks dat ik als Cultuurwetenschapper kennis heb over relaties in de 21e eeuw, ondanks dat ik vrienden heb in alternatieve gezinsvormen; mijn kinderwens loskoppelen van de romantische liefde was erg moeilijk. In mijn hoofd kwam mijn singlebestaan en onvervulde kinderwens voort uit persoonlijk falen, ik zocht de oorzaak niet bij een tendens in de samenleving. Single zijn komt doordat ik een vorm van hechtingsproblematiek heb. Of ik ben te speels, te vurig of te gretig. Of simpelweg De Ware nog niet tegengekomen (met daaronder een vertwijfeld: wat doe ik verkeerd?).
Dames met een relatie en onenigheid over de kinderwens leggen de schuld van het niet vanzelf gaan eveneens vaak bij zichzelf. Onenigheid over een kinderwens betekent dan dat je een slechte relatie hebt. Dat jullie niet bij elkaar passen. Wil jij wel kinderen en hij niet? Dan moet je het maar uitmaken. Tekenend voor het romantisch ideaal is het stellen van waaromvragen in plaats van hoe-vragen. Waarom ben je nog single? Waarom val je op een jongen van 27? Waarom een relatie beginnen met een man die al kinderen heeft?
Dat is allemaal onhandig gedrag, als je kinderen wilt. Vragen die insinueren dat je bewust keuzes kunt maken in de liefde. Op de vraag waarom ben je single, is het antwoord niet ‘omdat relaties tegenwoordig zo verrekte dynamisch zijn’ maar het antwoord is ‘omdat ik De Ware nog niet ben tegengekomen.’
We gebruiken voortplanting als kwaliteitseis voor goed ouderschap
Het meest gehoorde argument tegen ander ouderschap? Het is niet In Het Belang van Het Kind. We gebruiken voortplanting als kwaliteitseis voor goed ouderschap. Wie gekke capriolen uit moet halen om een kind te maken, is ongeschikt om het op te voeden. Het interessante is dat voortplantingsmogelijkheden niets van doen hebben met opvoedkundige kwaliteiten zoals geduld, humor, een sociaal vangnet, hulp kunnen vragen, zelfverzekerd zijn en financieel onafhankelijk. De ingrediënten die noodzakelijk zijn voor het creëren van een veilige, stabiele en liefdevolle omgeving voor het kind. Kinderen kunnen krijgen en ze goed opvoeden zijn in ons denken onlosmakelijk met elkaar verbonden terwijl ze in werkelijkheid elkaar opvolgen. Mensen die moeite doen om gekunsteld kinderen te maken zijn doorgaans goede ouders (zie links). Als het gaat om het welbevinden en Het Belang van Het Kind dan blijkt de gezinsvorm niet relevant. Belangrijk is aandacht en voldoende financiële en sociale middelen.
Dus?
De oplossing is onze kinderwens loskoppelen van de romantiek. Zo creëren we ruimte en kunnen sociaal onvruchtbaren op tijd bewuste keuzes maken in hun levensloop, vanuit een positief uitgangspunt. We hebben behoefte aan een ideaal dat recht doet aan de realiteit. De realiteit is dat 1 op de 5 vrouwen geboren in 1985 geen kinderen zal hebben. In 1944 was dat nog 1 op de 10. Het is prima om kinderloos door het leven te gaan, als je daar bewust voor kiest. Kindvrij is dan een beter woord. Vrouwen hebben recht op een kindvrije toekomstdroom. Als je wel moeder wilt worden besef dan, dat de helft van de Nederlandse kinderen opgroeit in een alternatieve gezinsvorm. Naast ieder kind dat opgroeit bij biologische, gehuwde ouders zit een kind dat opgroeit in een andere vorm. Door de diversiteit van de groep ervaren we niet hoe groot de groep alternatieve gezinnen is. De realiteit is dat 50%, dat is dus een nieuwe norm, opgroeit bij een solo-ouder, een co-oudergezin, een samengesteld gezin en noem maar op. (Ter vergelijking: in Denemarken onderscheidt men 37 verschillende gezinsvormen)
Laten we zelf onze familie maken voor het volgende kerstdiner.
* De relationele status van de onderzoeksgroep is: 38% single, 38% in een relatie, 24% geeft aan dat hun status complex is. Het zijn vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 38,7 jaar.
Evelien de Jong is gastblogger van Atria. Ze startte de website wilikeenkind.nl; een ‘beslishulp voor slimme dames’. Evelien heeft een dochter.
