“They said, “You are a savage and dangerous woman.”
I am speaking the truth. And the truth is savage and dangerous.”

De 89-jarige Egyptische schrijfster, activiste, arts en feministe Nawal El Saadawi is op 21 maart overleden in Caïro. Ze wordt beschouwd als een van de pioniers in de internationale vrouwenbeweging. Artikelen in het NRC en de Volkskrant beschrijven haar turbulente leven, waarin ze werd bedreigd, ontslagen en gevangen genomen vanwege haar werk en uitingen over de onderdrukking van de Arabische vrouw. Door Time werd ze benoemd als invloedrijkste vrouw van 1981 in het project 100 Women of the Year. El Saadawi schreef meer dan 50 boeken die inmiddels in meer dan 40 talen zijn vertaald. Haar werk zette dan ook een brede intellectuele en activistische beweging op gang.

De gesluierde Eva

In 1966 wordt Nawal El Saadawi benoemd als directeur-generaal medisch onderwijs bij het Ministerie van Gezondheidszorg. Een paar jaar later, in 1971, wordt ze ontslagen uit deze functie wegens de publicatie van haar boek Vrouwen en Seks. In dit boek verweeft ze haar ervaringen met seksueel geweld met analyses van de Egyptische samenleving en de positie van de vrouw. Gelukkig hield dit ontslag haar niet tegen en in de jaren hierna publiceerde ze een lange reeks aan boeken over de onderdrukking van vrouwen.

Zo publiceerde ze in 1977 het boek De gesluierde Eva: vrouwen in de Arabische wereld, waarin ze verhaal doet over haar ervaringen als arts en waarin ze beschrijft hoe ze zelf als zesjarig meisje besneden werd op de badkamervloer in haar geboortedorp in Egypte. Door haar openlijke verzet tegen vrouwenbesnijdenis wist ze deze kwestie internationaal op de agenda te krijgen, wat o.a. in 2008 bijdroeg aan de totstandkoming van een wettelijk verbod op vrouwenbesnijdenis in Egypte.

Memoires of a women’s prison

Hiernaast zette El Saadawi zich ook in voor de democratisering van Egypte. In september 1981 werd ze gearresteerd wegens “misdaden tegen de staat” waarna ze in de gevangenis terechtkwam en vastzat voor een periode van 3 maanden. Ze kreeg geen pen en papier in de gevangenis: “De bewaker zei dat ik met pen en papier gevaarlijker was dan met een geweer.” Uiteindelijk kreeg ze een zwart wenkbrauw potlood en stukjes toiletpapier van een medegevangene, waarmee ze gedachtes en aantekeningen op kon schrijven. Uit deze aantekeningen ontstond in 1983 de publicatie Memoires from the women’s prison.

Vrijheidslezing 2015

In 2015 was El Saadawi te gast bij De Balie in Amsterdam voor de negende Vrijheidslezing. Ze sprak over de Egyptische revolutie van 2011, toen ze samen met vele andere betogers dagenlang het Tahrirplein in Caïro bezette. Hoe kijkt ze tegen de huidige ontwikkelingen in Egypte aan? Is ze naast haar strijdbaarheid ook nog hoopvol over de toekomst van het land? Wat heeft haar jarenlange strijd en inzet voor mensenrechten haar geleerd en wat wil ze meegeven aan volgende generaties activisten? De volledige Vrijheidslezing is terug te zien op de website van De Balie.

“Veel schrijvers worden milder naarmate ze ouder worden. Bij mij is het precies tegenovergesteld. Hoe ouder ik ben, hoe radicaler ik word.”

Publicaties

Andere publicaties uit de collectie van Atria van of over Nawal El Saadawi:

• A daughter of Isis: the autobiography of Nawal El Saadawi
• De val van de imam
• De onschuld van de duivel
• Memoirs of a woman doctor
• Woman at point zero
• Vrouwengevangenis
• God stierf bij de Nijl
• A critical study of the works of Nawal El Saadawi, Egyptian writer and activist
• Op bed bij Nawal El Saadawi: in gesprek met een verzetsschrijfster
• Walking through fire: a life of Nawal El Saadawi
• The Nawal El Saadawi reader

Beeld: Copyright onbekend, ca. 1985 / Collectie IAV-Atria.