Conservatieve krachten zetten seksuele en reproductieve rechten onder druk, aldus Kaouthar Darmoni en Noémi Prent in Trouw (9 november 2019).

Zeepsop, de breinaald of heel hard van de trap vallen. Zo kon een geïmproviseerde abortus er vroeger aan toe gaan in Nederland, met alle verschrikkelijke gevolgen van dien. Nu conservatieve stemmen steeds luider klinken – en de Stichting Platform Zorg voor Leven dreigt met een anti-abortusflyer op de Nederlandse deurmat – is het belangrijk om niet te vergeten waar we vandaan komen.

Verworven vrouwenrechten worden onder druk gezet door die landelijke huis-aan-huisflyer. Het initiatief past binnen een bredere trend: de versterkte mondiale lobby tegen seksuele en reproductieve rechten van vrouwen. Conservatieve stemmen verenigen zich wereldwijd.

Eerder dit jaar, tijdens de VN-Vrouwentop, zag Atria hoe conservatieve regeringen van de Verenigde Staten, Vaticaanstad, Saudi-Arabië en Rusland een verbond sloten om vrouwenrechten in te perken. In Europa zijn de afgelopen jaren ook conservatieve leiders aan de macht gekomen. Conservatieve politici in Nederland voelen zich hierdoor gesterkt. Het resultaat zijn initiatieven als De Week van het Leven, onder meer gesteund door de SGP en de ChristenUnie. Deze geluiden zijn niet uitsluitend afkomstig van religieuze groepen, ook andere partijen die traditionele familiewaarden uitdragen, laten van zich horen. Denk bijvoorbeeld aan partijleider Thierry Baudet (Forum voor Democratie), die eerder dit jaar in een essay vraagtekens plaatste bij het recht op abortus.

Verschrikkelijke gevolgen illegale abortussen

Jaarlijks vinden er in Nederland nu ongeveer 30.000 legale abortussen plaats, blijkt uit cijfers van de stichting Fiom. Zou de legalisering in Nederland worden teruggedraaid, dan betekent het niet dat er geen abortussen meer zullen plaatsvinden. Het betekent dat een aanzienlijk deel van die 30.000 mensen illegale abortus zal overwegen en/of plegen, met alle verschrikkelijke gevolgen van dien. Het is Atria’s taak om de Nederlandse vrouwengeschiedenis te bewaren en te delen, om zo het heden beter te begrijpen. Wat gebeurt er als de geschiedenis zich herhaalt?

In de jaren zestig, toen abortus voor het eerst een belangrijk maatschappelijk debat werd, werd het aantal illegale abortussen jaarlijks geschat op zo’n 5000 tot 20.000. Deze illegale abortussen waren traumatiserend voor vrouwen, blijkt uit getuigenissen van toen.

“Als het spul eruit is mag je meteen gaan staan – er wordt een lap tussen je benen gestopt tegen het bloeden en je mag je aankleden. Meteen daarna betalen”

schrijft een anonieme vrouw in het zwartboek Dolle Mina klaagt aan, opgeslagen in de archieven van Atria. In dit zwartboek – gepubliceerd op initiatief van actiegroep Dolle Mina in november 1970 – stonden persoonlijke verhalen van vrouwen die met ongewenste zwangerschap te maken hadden gehad en van artsen die vonden dat abortus gelegaliseerd moest worden.

Illegale abortussen zijn niet alleen onwenselijk voor het welzijn van vrouwen, ze werken ook financiële ongelijkheid in de hand. De geschiedenis heeft laten zien dat wanneer abortussen illegaal uitgevoerd moeten worden, de markt vrij spel heeft.

“Ik ben allerlei banken afgereisd en uiteindelijk kreeg ik een lening van 1000 gulden. Ik ben geholpen en reuze blij, maar lig nu krom met mijn gezin om dit bedrag af te betalen”

schrijft een anonieme vrouw in het zwartboek.

Een andere vrouw schrijft over haar abortusarts:

“Naar mijn schatting verdient hij 2000 á 3000 gulden zwart per dag.”

Dankzij de huidige wetgeving worden abortussen in Nederland vergoed.

Roep om tegengeluid wordt sterker

In 1971 openden de eerste abortusklinieken hun deuren. Ze werden lange tijd gedoogd. Zwangerschappen konden hier illegaal worden afgebroken, op een veiligere manier dan voorheen. Een stap in de goede richting, maar daarmee was de kous nog niet af. Ruim een half miljoen vrouwen verzamelden zich tijdens de vrouwenstaking op 30 maart 1981 om te demonstreren voor de legalisering van abortus. Dergelijke initiatieven hadden succes, want sinds 1981 is het zelfbeschikkingsrecht bij wet vastgelegd in de Wet afbreking zwangerschap. De huidige wet functioneert goed, want al decennialang is het abortuscijfer in Nederland een van de laagste van de wereld.

Met de roerige abortusgeschiedenis in ons achterhoofd bij de conservatieve boodschappen, wordt de roep om een tegengeluid sterker. Misschien is het tijd voor een huifkartocht, zoals Dolle Mina in 1972 organiseerde, waarbij informatie over anticonceptie en abortus landelijk verspreid werd. Of misschien moeten we net als Dolle Mina weer met zwarte stift op onze buik schrijven. Opdat de geschiedenis zich niet herhaalt.

Fotocredits: Demonstratie tijdens de Vrouwenstakingsdag op 30 maart 1981, met spandoek ‘Twente abortus vrij’, © Maja Pejic, Collectie IAV-Atria