Als ik je vertel dat Koerdistan* een staat in Irak is, dan zijn vrouwelijke ondernemers die kansen creëren waarschijnlijk niet het eerste waar je aan denkt. Maar juist hierover wil ik je meer vertellen. Want ik dacht bij Koerdistan aan een land in het Midden-Oosten, in oorlog, waar veel vernieling is en de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen groot. Al deze informatie vond ik op internet. Met dit beeld reisde ik een paar weken terug af naar dit land. Wat ik daar zag en voelde, was niet wat het internet mij verteld had. Sterker nog, het veranderde mijn eigen kijk op het ondernemerschap.

*Koerdistan: de Koerden zijn een volk die een eigen taal en cultuur hebben, maar geen eigen staat. De Koerden wonen in Turkije, Syrië, Irak, Iran en Armenië. Al jarenlang is er in- en om dit gebied oorlog. De situatie is daardoor onzeker en vele inwoners zijn gevlucht.

Als ik je vertel dat Koerdistan een staat in Irak is, dan zijn vrouwelijke ondernemers die kansen creëren waarschijnlijk niet het eerste waar je aan denkt.

Koerdische vlag

Jij en het ondernemen

Een eigen onderneming, dat is een hele stap. De reden voor het opzetten van een eigen onderneming verschilt per ondernemer. Aan verschillende vrouwelijke ondernemers in Nederland en Koerdistan vroeg ik waarom zij hun eigen onderneming zijn gestart. De reacties die ik kreeg liepen uiteen en ik zag vooral heel veel verschil tussen de twee landen. Reacties als: “Ik wilde laten zien dat ik, als vrouw en in deze onzekere tijd mijn droom waar kan maken,” kreeg ik van Koerdische vrouwen. Nederlandse ondernemers reageerden bijvoorbeeld met: “Ik werd niet gelukkig van mijn baan en was op zoek naar meer vrijheid.” De behoeften naar uitdaging en zelfredzaamheid zijn redenen voor het kiezen van een eigen onderneming bij Nederlanders.

Hoe kan het dat de reacties zo verschillend zijn en dat de beweegredenen van beide landen zo uiteen liggen? Het deed mij nadenken over mijn eigen kijk op het ondernemerschap en ik ben gaan zoeken naar de reden achter de reacties die ik had gekregen. Ik kwam tot de conclusie dat geschiedenis, cultuur en gewoontes een grote rol spelen.

Renske de Haan aan het werk als ondernemer

Oorlog

Nederland stond na de Tweede Wereldoorlog stil. Jarenlange onzekerheid en vernieling hadden hun tol geëist, het land moest weer worden opgebouwd. Het is 75 jaar geleden dat wij onze vrijheid terugkregen, in Koerdistan is het pas twee jaar terug. Je kunt wel begrijpen dat het land qua ontwikkeling enorm achterloopt op Europa.

Het land heeft een geschiedenis en dat zie je om je heen. Ik merkte dit in Koerdistan overigens ook op een positieve manier, want er heerst bijvoorbeeld veel meer een wij-cultuur dan bij ons. In tijden van oorlog zorg je voor je naasten, want zekerheid op het gebied van basisbehoeften, zoals eten, drinken en elektriciteit, dat is er niet.

De focus in Nederland ligt veel meer op: ‘Ik wil deze baan of deze onderneming’, in plaats van: ‘Hoe kan ik mijn buurman zonder huis helpen?’

Wanneer die naoorlogse wonden, zoals onzekerheid op het gebied van basisbehoeften, eenmaal hersteld zijn, is er weer ruimte voor zelfontplooiing. Dit merk je hier in Nederland. Het individualisme is groot, en het lijkt steeds groter te worden. Economisch gaat het goed en de focus ligt veel meer op bijvoorbeeld: ‘Ik wil deze baan of deze onderneming’, in plaats van: ‘Hoe kan ik mijn buurman zonder huis helpen?’.

Bovenstaande verschillen tussen Nederland en Koerdistan verklaren de uiteenlopende reacties die ik kreeg van Koerdische en Nederlandse ondernemers. De reacties van ons Nederlanders zijn een stuk meer gericht op onszelf en minder op de ander. Als ik de reacties bekijk in het perspectief van de staat van het land, dan snap ik beide. Maar naast oorlog speelt er meer.

Cultuur en gewoontes

Een toekomst als huisvrouw is vrij normaal voor Koerdische vrouwen. Ook hieraan merk je dat het land verschilt van Europa, want het is voor ons niet vanzelfsprekend meer om thuis voor de kinderen te zorgen. Maar ook in Nederland is dit lange tijd wel de gewoonte geweest en gelukkig is hier verandering in gekomen. De geschiedenis van feministische golfen heeft dit voor ons mogelijk gemaakt, maar dit is in Koerdistan nog niet gebeurd.

In 2014 was 37,5 procent van de startende ondernemers in Nederland vrouw en dit aantal stijgt nog steeds.

Ik sprak een vrouwelijke Koerdische ondernemer, Huda (zie omslagfoto artikel). Zij heeft een eigen bedrijf opgezet: Lalacandles. Met het maken van kaarsen wil ze de eeuwenoude Koerdische cultuur aan anderen laten zien. Tegelijkertijd is Huda bezig een gewoonte te doorbreken, namelijk dat vrouwen wel degelijk in staat zijn om te ondernemen. Naast dat zij dit zelf gestart is, biedt zij ook werk aan vrouwen die thuis zitten en niet de mogelijkheid hebben om te werken omdat zij voor de kinderen zorgen. Net zoals het bij ons jaren terug begonnen is met die ene vrouw die het verschil maakte, kan deze onderneming het begin zijn van de acceptatie rondom vrouwen en werk in Koerdistan.

Renske de Haan en Luda Sarhang (Lalacandles) en Michelle Menick (samenwerkingspartner Renske)

In Nederland zijn vrouwen al veel langer bezig met ondernemen. In 2014 was 37,5 procent van de startende ondernemers in Nederland vrouw en dit aantal stijgt nog steeds. Wij zijn in Nederland op zoek naar ‘wie ben ik en wat wil ik?’ Na mijn reis ben ik dankbaar, want de vrijheid waarin wij leven is niet vanzelfsprekend. Wij mogen blij zijn dat we de ruimte hebben om onszelf en onze behoeften te ontplooien. Ik ben mij daar nu nog bewuster van. Dat zorgt er misschien ook wel voor dat ik meer tijd wil besteden om deze ruimte te gebruiken en te ontdekken wie ik echt ben, en waar ik kan mensen in landen in oorlog helpen zichzelf terug te vinden. Want ik zou zo graag willen dat ook Koerdistan hier ooit komt. Ik geloof erin dat dit gaat gebeuren, want wij zijn ook al een heel eind gekomen in Nederland.

Bij alle vrouwen die ik heb gesproken, zowel Koerdische als Nederlandse, speelde de hunker naar het gelukkig zijn in je werk een hele grote rol.

Op zoek naar ‘geluk’

Naast de verschillen in de reacties vond ik ook een overeenkomst. Ik weet nog dat ik met verbazing heb geluisterd naar de beweegredenen van de vrouwen uit Koerdistan en ik herkenning vond bij de vrouwen in Nederland. Vrijheid, je eigen droom waarmaken, dat is wat ik ook wil! Er bewust voor kiezen om te blijven in een land in oorlog en kansen creëren voor andere vrouwen, ook hier vind ik herkenning, maar ik kan mij er moeilijker een voorstelling bij maken. Maar bij alle vrouwen die ik heb gesproken, zowel Koerdische als Nederlandse, speelde de hunker naar het gelukkig zijn in je werk een hele grote rol. Beide wel op een ander level, maar dit komt door de ontwikkeling van het land. In Koerdistan zijn vrouwen veel meer bezig met: ‘Ik word niet gelukkig van huisvrouw zijn en ik weet helemaal niet wat ik zelf wil,’ terwijl wij in Nederland denken aan: ‘Ik word niet gelukkig van werken voor een baas en ik wil mijn eigen talenten anders gebruiken.’
Gelukkig zijn, dat is wat we uiteindelijk allemaal willen en daarin vinden we elkaar.

Renske de Haan

Renske de Haan is 24 jaar oud en woont in Arnhem. Als journalist wil ze verhalen vertellen die er voor haar echt toe doen. Ze wil de echte wereld laten zien, het persoonlijke van de mens. Hiermee hoopt ze anderen te inspireren en deze wereld te verrijken. Renske is een van Atria’s gastbloggers in 2019.