Een verslag van Naomí Combrink

Deze maand is het 100 jaar geleden dat er in de Tweede Kamer voor algemeen kiesrecht (in Nederland, niet in gekoloniseerde gebieden) werd gestemd. Voorafgaand werd drie dagen gedebatteerd tussen voor- en tegenstanders van deze wetswijziging. Het NRC en Frascati memoreerden dit op 13 mei 2019 door een eenmalig theaterdebat neer te zetten waarin die drie dagen waren samengevat in één uur. Mannelijke politici van toen werden nagespeeld door hun vrouwelijke tegenhangers van nu. De cast bestond uit Khadija Arib (PvdA), Ankie Broekers (VVD), Kathalijne Buitenweg (GL), Sigrid Kaag (D66), Mona Keijzer (CDA), en Carola Schouten (CU). Neelie Kroes (VVD) speelde Aletta Jacobs die het debat van aanvullend commentaar mocht voorzien.

Opvallend was dat, hoewel er bij Broekers wel werd gesteld dat de politicus die ze speelde bij een soortgelijke partij als de VVD zat, ze dit bij de anderen niet echt hadden doorgevoerd. Buitenweg (GL) en Kaag (D66) moesten de meest reactionaire rollen op zich nemen, en oreerden over hoe de man het hoofd van het gezin is en het de godgegeven verantwoordelijkheid van vrouwen is om voor hun familie te zorgen.

Deze keuze van de theatermakers zond de boodschap: er zijn op het moment geen politieke kwesties die vergelijkbaar zijn met deze kwestie van toen. Vrouwenkiesrecht is er inmiddels en we zijn daar nu allemaal voorstanders van. We kunnen de toenmalige tegenstanders van dit recht makkelijk als primitief en mensenrechtenonderdrukkend weglachen en hoeven niet in de spiegel te kijken om te bevragen welke heersende opvattingen er nu wellicht problematisch zijn, want die zijn er niet.

Gemiste kans

Er werd dus helaas geen poging gedaan om eens kritisch te kijken wat een hedendaags equivalent zou kunnen zijn, binnen de partijpolitiek. Dat is jammer, want altijd als je naar emancipatie en vooruitgang in de geschiedenis kijkt, is het interessant om te vragen: wie zouden vandaag de dag wat doen? Zou Rutte voor vrouwenkiesrecht hebben gestemd? Dat soort lastige vragen.

Dit is een gemiste kans, omdat het plaatsen van hedendaagse politici in de schoenen van de toenmalige politici natuurlijk onvermijdelijk de vraag naar equivalenten oproept.

Wel werd er in het tweede deel van de avond gesproken over de stand van vrouwen in de politiek vandaag de dag. Hierbij werd er helaas geen woord gerept over het feit dat er op het moment nul Afro-Nederlanders in de kamer zitten, om maar iets te noemen.

Overton venster

Tijdsgeest is een krachtig ding. Het bepaalt dat wat er normaal wordt bevonden. Dat wat binnen het acceptabele valt. Dit wordt ook wel het overton venster genoemd. Alles wat daarbuiten valt is radicaal. Vaak zijn er jaren nodig om het publiek te laten wennen aan nieuwe ideeën.

Tijdsgeest is een van de krachtigste middelen om minderheden hun mensenrechten te ontzeggen. Tijdsgeest maakte het normaal dat velen niet als mensen werden beschouwd, tot op zo’n hoogte dat het algemeen geaccepteerd was dat De verklaring van de rechten van de mens niet over witte vrouwen of mensen van kleur ging. Tijdsgeest zorgde ervoor dat het idee normaal werd bevonden dat zwarte mensen iemands eigendom zouden kunnen zijn.

Te weinig vragen we onszelf af: op wat voor manier maken wij op dit moment deel uit van een tijdsgeest die mensen onderdrukt? Wat is het equivalent van tegen vrouwenkiesrecht stemmen, 100 jaar geleden?

Dat brengt je denk ik niet in de eerste instantie bij de poging +-30 procent vrouwen in de kamer naar 50 procent verhogen. Dat brengt je bij zaken als: het laten verdrinken van gevluchte mensen, het ontzeggen van werk, zorg en andere basisbehoeftes aan nieuwkomers en het ontmenselijken van moslims, of zij die daar door hun uiterlijk/vooroordelen voor worden aangezien.

Het ontzeggen van stemrecht aan vrouwen gaat over autonomie. Het gaat over toerekeningsvatbaarheid en over witte mannen die beslissen wie wat kunnen en mogen. Als politici echt 100 jaar vrouwenkiesrecht willen eren, laat ze dan kritisch kijken naar hun huidige blinde vlekken, naar hoe ze op dit moment medeplichtig zijn aan een tijdsgeest die basale mensenrechten ontzegt aan bepaalde bevolkingsgroepen.

De voorstelling is hier terug te bekijken en de nazit kun je hier vinden.