Teflondemocratie, aparte kieslijsten en de krabbenmand: Salon Vrouwen en Democratie
Voldoet onze parlementaire democratie nog wel aan de eisen van deze tijd? En hoe staat het met de deelname van vrouwen aan het politieke proces? Die vragen stonden centraal bij de Salon Vrouwen en Democratie van ProDemos en Vrouwenplaza op 20 september jl.
Op een zeer zonnige zaterdagmiddag komen ruim 50 vrouwen bijeen in het sfeervolle pand van ProDemos in Den Haag, tegenover het Haagse Binnenhof. Als opwarmer voor de tafelsessies van later die middag geven panelleden Myrthe Hilkens, Jana Stantcheva en Noortje van der Kaaden enkele prikkelende voorzetten.
Teflondemocratie en de BV Ik
Myrthe Hilkens, voormalig Tweede Kamerlid voor de Pvda en nu freelance journalist: “Politiek daagt uit om over oplossingen na te denken; de sociaaldemocratie past me – in beginsel – uitstekend”. Tegelijkertijd geeft ze aan dat ze haar periode in de Tweede Kamer op z’n best beschouwd heeft als goed theater, en op z’n slechts als de ‘BV Ik’. Dat was een van haar redenen om de politieke arena te verlaten, “zonder als ander iemand de zaal uit te lopen.” Ook de toenemende rol van voorlichters, spindoctors en communicatieadviseurs leidt er volgens haar toe dat politici boodschappen zo framen dat bijna niemand zich er meer aan kan storen. “Wat dan overblijft is een politicus van ‘teflon’, waar in principe alles vanaf glijdt.”
Eigen schuld, dikke bult?
Bij advocatenkantoor Dijkgraaf behandelt advocate Jana Stantcheva veel schrijnende zaken van mensen met lage inkomens. Ze vertelt het verhaal van een jonge moeder van rond de 30 met twee kleine kinderen die de relatie met haar gokverslaafde partner verbrak, en vervolgens de dupe werd van de schulden die hij tijdens hun relatie had gemaakt. Ondanks een convenant over het betalen van de vaste lasten, kon zij haar hypotheek niet meer betalen omdat hij de afspraken niet nakwam. In hoeverre kun je het haar aanrekenen dat zij tijdens de relatie hun gezamenlijke financiële positie niet beter in het zicht heeft gehad? Willen we als samenleving verantwoordelijk zijn voor ‘fouten’ die mensen –in bepaalde fasen van hun leven- maken, of willen we toe naar een samenleving waarbij het adagium geldt ‘eigen schuld, dikke bult?’ Myrthe Hilkens vult aan dat je dat ook ziet bij de Algemene Politieke Beschouwingen van de afgelopen dagen: moraliteit komt nauwelijks voorbij.
Koffie van bovenaf
Met de oprichting van Moedercentrum De Koffiepot heeft welzijnswerker Noortje van der Kaaden het concept Moedercentrum in Nederland geïntroduceerd. Moedercentrum De Koffiepot in de Haagse wijk Laak Noord was een multicultureel ontmoetingscentrum voor vrouwen. Bij alle activiteiten stond het vergroten van de persoonlijke ontwikkeling, participatie, emancipatie en integratie en de empowerment van vrouwen centraal. Met als motto: ‘jij bepaalt je eigen proces’. Met de overname door een andere welzijnsorganisaties werden processen meer van bovenaf bepaald, wat vaak niet aansloot bij de bezoekers van De Koffiepot. Uiteindelijk moest De Koffiepot helaas sluiten.
Je vuist uitsteken
Vanuit de zaal geeft voorzitter van Vrouwenbelangen, Leonie van Gils, het belang van de grondwet nog eens aan, die voor de hele bevolking geldt, dus ook voor vrouwen! Verder pleit ze voor samenwerking. “De politiek is altijd een strijd, zoek dus naar positieve coalities en solidariteit. Steek zelf eerst je hand uit.” Waarna een andere deelnemer aanvult “of je vuist”. Ook Irene van Geest houdt een pleidooi voor betere onderlinge samenwerking. “Mannen redden elkaar. Vrouwen moeten elkaar niet zo afrekenen op fouten. Weg met die krabbenmand.”
Anita Poolman draagt vervolgens enkele gedichten voor waarin oude en nieuwe vormen van democratie prachtig naar voren komen. Daarna gaan we uiteen in tafelsessies om te discussiëren over de toekomst van de democratie. En wat er gedaan kan worden om de deelname van vrouwen aan de democratie en politiek te verhogen.
Aparte kieslijsten
In de Parlementszaal geven later alle discussieleiders onder leiding van dagvoorzitter Leila Prnjavorac van LVision een korte terugkoppeling. Allereerst merkt Rosa Jansen, rechter en voorzitter in het college van bestuur van de SSR (het studiecentrum voor rechtspleging) op dat we niet zomaar moeten aanvaarden dat er een crisis is in de democratie of rechtsstaat. “Maar wees wel alert!” Ze constateert dat we meer vrouwen op het podium zouden moeten zetten. “Misschien is het een idee om twee aparte kieslijsten te maken, één waar vrouwen op staan, één waar mannen opstaan.”
De relatie tussen burger en politiek stond centraal bij Eveline Blitz, jarenlang topambtenaar in verschillende grote steden. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat politici meer naar burgers luisteren? Niet door alleen maar kritiek te geven, maar door zelf deel te nemen. “Aan de kant blijven staan verbetert niets.” Voor problemen als crisis, kloof tussen burger en politiek, toenemend wantrouwen geldt hetzelfde: begin dicht bij de mensen, dus bij de gemeentepolitiek. Regel dan wel dat de gemeenteraadsverkiezingen niet allemaal tegelijk plaatsvinden, zodat ze niet ‘gekaapt’ kunnen worden door de landelijke politiek.
Compromis, de heilige graal van de Nederlandse politiek
Bij Myrthe Hilkens werd gediscussieerd over de verhouding tussen hoe politiek en idealen. Er werd veel gesproken over het dilemma: hoe zorg ik ervoor dat ik niet teveel compromissen moet sluiten dan wel door de bodem zak waardoor ik niet doorheen wil zakken? Myrthe Hilkens citeert hierbij een Amerikaanse feministe: “Sure, feminism can be cute & sexy, but it’s anger that changes the world.” Dus rebelleer en laat jezelf horen!
Doe-democratie: echt of schijn?
Bij de tafelsessie over de doe-democratie en burgerparticipatie komt veel frustratie los over bureaucratie en regelgeving. Desondanks worden er veel mooie initiatieven uitgewisseld, bijvoorbeeld over het stimuleren van groenvoorzieningen in de wijk of projecten gericht op een positieve beeldvorming van ouderen. Initiatieven die ook beklijven en (soms) met hulp van gemeenteorganisaties ineens vleugels krijgen. Geconstateerd wordt ook dat participatie tijd kost, en dat veel van die tijd gaat zitten in het bereiken en betrekken van mensen, op manieren die verder gaan dan ‘in zaaltjes met elkaar praten’. Ank Michels, universitair docent politiek en bestuur van de Universiteit Utrecht, vat tot slot de genoemde oplossingen samen:
– Benader of betrek mensen meer op individueel niveau of via groepen waar ze nu al in participeren.
– Bied laagdrempelige activiteiten aan, bijvoorbeeld feestjes.
– Doe niet alles schriftelijk; radio kan een veel directere manier zijn om mensen te bereiken.
Verplicht meedoen
Is de parlementaire democratie uit de tijd, was de vraag bij de tafelsessie van Magdeleen Sturm, organisatieadviseur en directeur van Lysias. Haar antwoord is een volmondig ‘ja’, “maar een alternatief is niet makkelijk te definiëren.” Het idee van de groep is om de fases van zeggenschap, inspraak en besluitvorming niet te scheiden, want “dat is de dood in de pot”. Ook is het advies om het systeem van binnenuit te veranderen, liefst dicht bij de burger zelf, dus op lokaal niveau of op het niveau van belanghebbenden (dus betrek ouders met kinderen bij thema’s als opvang en onderwijs, en betrek andere groepen bij andere thema’s). Op de vraag of burgers verplicht moeten meedoen aan de democratie, neigt de groep naar ‘ja’. “Mits er tijd en/of geld tegenover staat om die rol te spelen.”
Ik ben, omdat wij zijn
In de sessie van literatuurwetenschapper Hanneke Stuit is gekeken naar wat de Afrikaanse Ubuntu-filosofie kan bijdragen aan democratie. Binnen die filosofie staat onderling contact centraal en het uitgangspunt ‘ik ben, omdat wij zijn’. Vaak is er een focus op ‘geven zonder verwachtingen en ontvangen zonder schuldgevoel’. Erkenning van de ander is daarbij cruciaal. Wat Ubuntu kan betekenen vat zij samen met de termen draagvlak, duurzaamheid en lange termijn, geven, zorgen, leren communiceren, iedere keer opnieuw (elk moment is een nieuw moment) en verantwoordelijkheid nemen.
Uiteindelijk ging het vandaag niet zo over de positie van vrouwen in de politiek en de democratie. De ideeën en verhalen van vrouwen stonden centraal, met de nadruk op onderlinge uitwisseling. Een inspirerende salon, waar ik veel positieve en krachtige vrouwen heb ontmoet die zich met vastberadenheid en doorzettingsvermogen inzetten om hun wijk, hun stad of de samenleving een stuk mooier, diverser en inclusiever te maken!
Agnes Jansen is mediapsycholoog. Zij werkte als PR- en communicatiemedewerker bij Atria.
