De goede naam van voetbal kwam in gevaar

In Nederland werd er in 1896 in Rotterdam een poging gewaagd om vrouwen te laten voetballen. Een aantal vrouwelijke leden van Sparta had een brief ontvangen van de Ladies Footballclub uit Londen. De Club vroeg de Rotterdamse vrouwen of ze een wedstrijd wilden spelen. Het Rotterdamse clubbestuur stemde hiermee in, maar toen greep de Nederlandse Voetbalbond (NVB) in. De heren verboden het spelen van een damesvoetbalwedstrijd.

Het NVB-bestuur verdedigde zijn besluit door te wijzen op het mannelijke karakter van het voetbal. Als vrouwen hieraan meededen kwam de goede naam van het voetbal in gevaar. Hardlopende vrouwen en voetbalsters vormen een weinig verheffende aanblik. En dan de kleren! Wat moesten de dames aantrekken als ze op het veld zouden stappen? Een broek was toen een kledingstuk voor mannen, maar het dragen van een jurk of rok liet teveel van het vrouwelijke lichaam zien. Vrouwen mochten best naar het voetbal komen, zolang ze maar op de tribunes bleven.

Populair, maar onsmakelijk

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd damesvoetbal in Engeland heel populair. Werkende vrouwen (de mannen zaten aan het front) richtten bedrijfsteams op en speelden tegen elkaar. Het succesvolste team was de Dick Kerr’s Ladies uit Preston, Engeland. Ditzelfde team speelde ook in de eerste internationale wedstrijden in 1920, tegen een team uit Parijs.
Het eerste Engelse dames-elftal bestond weer voornamelijk uit dezelfde Dick Kerr’s Ladies. Berucht is de wedstrijd Engeland -Schotland: waar met 22 – 0 gewonnen werd.
Het vrouwenvoetbal werd steeds populairder, bij een wedstrijd kwamen er zelfs 53.000 toeschouwers opdagen. Toch bleef het onder druk staan. In 1921 verbood de Engelse voetbalbond vrouwen om nog langer hun wedstrijden te spelen op hun velden, omdat damesvoetbal in hun ogen onsmakelijk zou zijn.

Eindelijk oprichting Damesvoetbalbond

Op 16 april 1955 wordt dan eindelijk de Algemene Damesvoetbalbond opgericht. Veertien clubs schrijven zich in voor de eerste vrouwenvoetbalcompetitie, die niet erkend wordt door de KNVB. In 1956 speelde het Nederlands vrouwenelftal zijn eerste interland tegen West-Duitsland en verloor met 2-1. In de jaren die volgen komen er steeds meer vrouwenteams bij. Zij organiseren op eigen initiatief ‘wilde’ regionale competities en onderlinge oefenwedstrijden. Ook in omringende landen groeit het vrouwenvoetbal. Daarmee wordt de roep om erkenning door de nationale bonden steeds sterker.

Eerste interland Nederlands vrouwenelftal, 1956, © onbekend, Collectie IAV-Atria.
Lenie van Wensveen deed mee als 14-jarig meisje en scoorde ook nog. Deze foto komt uit een van haar foto-albums, die bij Atria zijn in te zien. Een aantal foto’s zijn gedigitaliseerd.

KNVB stemt toe in 1971 (!)

Na langdurige discussies tussen vrouwelijke voetballers en de KNVB mochten ook vrouwenteams lid worden.

Damesgril of damesvoetbal?

Vanuit de inventaris van het KNVB-archief kon Agathe Fris van het Stadsarchief Amsterdam het volgende noteren:

Al vanaf de jaren twintig concludeerde men dat dames zich vooral moesten interesseren voor het voetbal opdat zij zo een morele steun konden zijn voor hun voetballende man of de voetbalofficial. De voetbalsport beoefenen, dat was een geheel andere zaak. Tot in de jaren zeventig was dat een taboe. Men vond het onesthetisch en een damesgril.

De dames waren echter niet te stoppen en eind jaren zestig richtte men de Algemene Nederlandse Dames Voetbal Bond op (Inv.nr. 3698, p. 61-63). Direct werd een nationaal elftal geformeerd. Damesvoetbal won aan populariteit en toen het Nederlands elftal aansprekende resultaten behaalde, kon de KNVB niet meer om het damesvoetbal heen.

In 1971 ging de A.N.D.V.B. op in de KNVB en stelde men de Commissie Damesvoetbal in. Het jaarverslag van de KNVB meldde dat niet iedereen overtuigd was van de noodzaak en het nut van het damesvoetbal. De voetbalbond bleek echter in een behoefte te voorzien.

In 1971 registreerde men 385 elftallen en circa 5500 leden; in 1972 ging het inmiddels om respectievelijk 550 elftallen en 8000 leden. De daaropvolgende jaren stelde bijna iedere voetbalvereniging een of meerdere dameselftallen op. In hetzelfde jaar constateerde de Commissie Damesvoetbal dat ‘de oorspronkelijke weerstanden tegen het damesvoetbal, zowel nationaal als internationaal als sneeuw voor de zon zijn verdwenen’. (Inv.nr. 290, p.31).
Archief KNVB, de besproken nummers zijn niet gedigitaliseerd

Media-aandacht voor het inmiddels professionele vrouwenvoetbal

Sinds het begin van de 21e eeuw is vrouwenvoetbal professioneel geworden en groeit de populariteit van de sport nog steeds. Tijdens het wereldkampioenschap voor vrouwen in 1999 werden honderdduizenden kaartjes verkocht.
Maar net als in vele andere sporten krijgen vrouwen ook in het vrouwenvoetbal minder uitbetaald dan hun mannelijke collega’s. Vrouwenvoetbal krijgt veel minder media-aandacht en is ook veel minder vaak op televisie te zien.

Video: Hoe is het beeld van vrouwenvoetballers veranderd? Vrouwenvoetbal is de snelst groeiende sport ter wereld. In de jaren ’50 trainden vrouwen nog stiekem op een afgelegen parkeerplaats.

Ere divisie vrouwen / Women’s BeNe

In januari 2007 werden de plannen voor de oprichting van de Eredivisie Vrouwen door de KNVB gepresenteerd. Een aantal clubs, zoals FC Twente en SC Cambuur toonden interesse. Op 29 augustus 2007 startte de Eredivisie met AZ, FC Twente, sc Heerenveen, FC Utrecht, Willem II en ADO Den Haag. In de loop der tijd varieerde het aantal teams van de Eredivisie. De definitieve omslag volgde toen de Oranjevrouwen zich in oktober 2008 voor het eerst plaatsten voor het EK.
Op 13 februari 2012 werd bekendgemaakt dat met ingang van seizoen 2012/13 de Women’s BeNe League werd opgestart. Na eerst de wedstrijden in de Eredivisie te hebben gespeeld, nemen de clubs deel aan deze competitie met clubs uit de Belgische competitie. December 2014 besloot de KNVB te gaan stoppen met de BeNe League.

Vera Pauw

Vera Pauw is de eerste vrouw die over het hoogste trainersdiploma beschikt in de Nederlandse voetballerij en de eerste vrouw die de KNVB-cursus Coach Betaald Voetbal met succes afrondde. En de eerste Nederlandse vrouw die in Italië bij een professionele voetbalclub (CF Modena) speelde. Als verdedigster speelde Pauw onder andere voor CF Modena, vv Saestum, Puck Deventer en vv Vreeswijk. Daarbij speelde ze ook in het Nederlands vrouwenelftal (1983 en 1998). Pauw was aanvoerster en speelde 89 interlands voor Oranje. Andere clubs waar ze voor uitkwam zijn de Nederlandse clubs vv Brederodes, vv Vreeswijk, Puck Deventer en vv Saestum.

Van 2004 tot 2010 was ze actief als bondscoach in het betaald voetbal. In 2011 werd ze technisch directeur van het Russisch vrouwenvoetbalelftal.

In haar boek (2009) De voetbalvrouwen komen eraan vertelt Vera Pauw het openhartige verhaal over haar strijd, passie, succes en waarom voetballen dé sport is voor alle meisjes. Het is geschreven met Welmoed de Lang, sportjournalist en oud-hoofdredacteur Vrouw & Voetbal.

Spiegel en katalysator van maatschappelijke verandering

Vrouwenvoetbal in Nederland belicht vanuit verschillende disciplines de maatschappelijke impact van vrouwenvoetbal in Nederland en onderzoekt wat de opmars van het vrouwenvoetbal zegt over de staat van de emancipatie in Nederland. Het boek is een uitgave van Klement en Atria en te koop en te leen bij Atria. Meer info

Verder lezen en kijken

‘The Future of Football is Female!? – On the Past and Present of Women’s Football in Germany’ (pdf) van Gertrud Pfister
Uit de collectie open beelden een prachtig filmpje van vrouwenvoetbal uit 1933

Gebruikte bronnen

Wikipedia vrouwenvoetbal

In onze collectie: