Scheiden is niet romantisch…
Hoe moet de bruidstaart eruit zien? Wie willen we uitnodigen voor onze droombruiloft? Stellen die gaan trouwen treffen veel voorbereidingen voor hun bruiloft, maar staan vaak niet stil bij de juridische gevolgen van hun huwelijk. In de meeste religies wordt een burgerlijk huwelijk niet erkend; koppels kiezen er dan vaak voor om twee keer te trouwen. Zij sluiten een burgerlijk huwelijk en een religieus huwelijk en hebben dus te maken met twee rechtssystemen.
Het verhaal van Souraya
Souraya wordt verliefd op de ware, en na een jaar besluit ze te trouwen met Tarik. Zij kan haar geluk niet op. De familie erkent het burgerlijk huwelijk niet, dus besluiten ze ook te trouwen volgens Islamitisch recht, op het Marokkaanse consulaat. Dit verloopt heel formeel en er is geen ruimte om vragen te stellen. Ook al had ze dat gewild, haar broer en schoonouders waren aanwezig, dus zij vond het ongepast om al te ingewikkelde vragen te stellen over het huwelijk of over een mogelijke scheiding. Bovendien is ze verliefd en wil daar ook niet al te lang bij stil staan. Na drie jaar huwelijk blijkt Tarik toch niet de ware te zijn. Souraya vraagt een civiele scheiding aan. Ze is getrouwd in gemeenschap van goederen, dus al hun bezit (en schulden) moet verdeeld worden. En of dat al niet genoeg geregel is, zij moet ook volgens Islamitisch recht scheiden. Maar Tarik wil helemaal niet scheiden en eist een groot geldbedrag, anders zal hij niet meewerken.
Scheiden volgens Islamitisch recht
In de Islam heeft een vrouw het recht om een scheiding aan te vragen als daar een geldige reden toe is. Als er geen geldige reden is, dient de echtgenoot toestemming te geven, maar kan hij financiële compensatie daarvoor vragen (bijvoorbeeld de bruidsschat). Zo’n scheiding wordt khul’ genoemd. Bij Souraya had dit voorkomen kunnen worden als er in het huwelijkscontract opgenomen was geweest dat de vrouw een scheiding mag aanvragen, en gelijke rechten heeft in geval van een scheiding (Tafweed).
Zijn Islamitische vrouwen in Nederland hier bewust van?
Volgens mij niet. Vaak wordt er geen of nauwelijks aandacht besteed aan de rechten en plichten van het huwelijk alvorens een koppel gaat trouwen. Soms is er ook geen ruimte voor, zoals in het geval van Souraya bij het Marokkaanse consulaat. Zij was omringd door familieleden en door sociale druk durfde ze bepaalde vragen niet te stellen. Ze zou de eer van haar toekomstige partner kunnen aantasten. Veel stellen denken ook dat het huwelijk romantisch moet zijn en er dus niet over een eventuele scheiding kan worden besproken. Dit geldt overigens ook voor Nederlandse koppels. Maar juridisch gezien is een huwelijk een zakelijke overeenkomst en zou er dus ook over de zakelijke kanten van het huwelijk gesproken moeten worden.
Hoe kun je dit oplossen?
In de meeste gevallen is de vrouw de zwakkere partij, zij kan niet zomaar scheiden en zij kan geen nieuwe relatie beginnen. Dit zou dus anders moeten. Op het congres Marital Captivity: Divorce, Religion and Human Rights waar ik vorige week was, werden verschillende oplossingen besproken. Naar mijn mening, zou een oplossing kunnen zijn dat het burgerlijk huwelijk en civiele echtscheiding erkend worden als Islamitisch huwelijk. Dit zou wellicht mogelijk zijn na een aantal toevoegingen aan de huwelijksakte die van belang zijn voor de betreffende religie (bijvoorbeeld de grootte van de bruidsschat). Dan hoeft een stel maar 1 keer te trouwen en dus ook 1 keer te scheiden. Volgens Aina Khan, werkzaam bij de Sharia Council in Groot Brittannië, zou een civiele scheiding geaccepteerd moeten worden als een Islamitische scheiding om daarmee problemen te voorkomen.
Huwelijkstoolkit
Een andere oplossing is dat het koppel eerst een kennismakingsgesprek voert waarin de rechten en plichten van een huwelijk en de mogelijkheden van een echtscheiding worden besproken, alvorens het huwelijk wordt voltrokken. Volgens Dr. Pauline Kruiniger, onderzoeker bij Maastricht University, zou van een huwelijkstoolkit gebruik gemaakt kunnen worden. Zo’n ‘huwelijkstoolkit’ is ook zinvol voor partners van andere religies, of partners die alleen een burgerlijk huwelijk voltrekken. Op deze manier is trouwen nog steeds romantisch, maar is een vrouw zich bewust van de mogelijkheden bij een eventuele scheiding en kunnen mogelijk problemen die haar maatschappelijke leven beperken voorkomen worden.
