Op een natte en koude decemberdag reisde professor Mineke Bosch, hoogleraar moderne geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, naar Den Haag. Zij ging die middag een lezing geven over Aletta Jacobs en de kiesrechtstrijd, die leidde tot het algemeen vrouwenkiesrecht in respectievelijk 1917 (passief) en 1919 (actief). Hoewel het een reis vol hindernissen was voor Bosch, werd het onverwacht een uiterst vruchtbare middag voor haar én voor Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis.

Aletta Jacobs (1854-1929)

Mineke Bosch is de biograaf van Aletta Jacobs en heeft veel onderzoek naar haar gedaan. Zij begon haar loopbaan bij het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) dat een van de rechtsvoorgangers van Atria is. De collectie van Atria heet nog steeds IAV en daarin is ook het archief van Nederlands bekendste feministe uit de zogenoemde eerste golf te vinden: Aletta Jacobs. In 1985 – ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het IAV – publiceerde Bosch met Annemarie Kloosterman  het boek Lieve Dr. Jacobs. Brieven uit de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht, 1902-1942.  Na haar overstap naar de wetenschap schreef Bosch de biografie van Aletta Jacobs (2005).

Meer over Aletta Jacobs

François van Aerssen

Nadat er geen vragen meer waren over haar lezing in Sociëteit de Witte in Den Haag op die koude decembermiddag, stond een heer op in de zaal. Hij vertelde dat zijn vader, de diplomaat François van Aerssen, in 1883 ter wereld kwam met de hulp van Aletta Jacobs, die zijn grootmoeder tijdens de bevalling bijstond. Aletta Jacobs was immers niet alleen een boegbeeld maar ook het eerste meisje dat toegang kreeg tot een universiteit in Nederland én zij werd de eerste vrouwelijke dokter met een praktijk in Amsterdam. In een nagesprek tussen Mineke Bosch en Marnix van Aerssen, de zoon van François, kwam ter sprake dat hij nog brieven van en over Aletta Jacobs, en een stuk ‘Eerste hulp bij ongelukken of ziekte der kinderen’ van de hand van Jacobs thuis had. Jacobs had met verschillende van zijn familieleden gecorrespondeerd. Uit de eerder genoemde biografie van Bosch bleek al dat Jacobs een vriendin van de familie was. Zijn oudoom Willem Vrolik (1841-1904) schreef brieven aan haar met de aanhef ‘Lief best doktortje’. En zijn oma, Sophie van Aerssen-Vrolik, kreeg dus tips van Jacobs toen de kleine François ziek was.

Schenking

Deze ontmoeting in december en het daaropvolgende gesprek leidden tot een bijzondere middag op een natte zomerdag in juli. De heer Marnix van Aerssen en zijn echtgenote Henriette van Aerssen kwamen naar Amsterdam om de brieven te schenken aan Atria. In aanwezigheid van Mineke Bosch, archivaris Annette Mevis, Antia Wiersma en oud-archiefmedewerker Annemarie Kloosterman mocht directeur Renée Römkens deze bijzondere schenking van zes brieven uit 1883, 1891 en 1894 en de tips uit 1885 in ontvangst nemen. Twee brieven zijn van Aletta Jacobs aan de zussen Sophie en Jet Vrolik en vier brieven zijn van Sophie aan Jet.

Dankzij een lezing in december, is het archief van Aletta Jacobs weer een beetje completer. Een moment van historische sensatie, om de beroemde historicus Huizinga maar weer eens aan te halen, want nooit kwam Aletta Jacobs dichterbij dan op dat moment.

Antia Wiersma is historica en was tot 1 oktober 2017 manager Collecties, Onderzoek & Advies én plaatsvervangend directeur van Atria en Annette Mevis is archivaris bij Atria. Beiden waren aanwezig bij de overdracht van de brieven op 13 juli 2017