De Japanse bezetting van Indië in 1942 betekende een abrupt einde van de koloniale verhoudingen. Vrouwen werden, veelal gescheiden van hun man, geplaatst in Japanse interneringskampen.

Oorlog in Indië

Na de bliksemverovering nam het Japanse leger Nederlands-Indië direct militair en bestuurlijk in handen en verdeelde het gebied tussen het leger en de marine. Vervolgens kwam er een invasie van deskundige bestuursambtenaren – juridisch, economisch en technisch geschoold – op gang. Zij moesten zo spoedig mogelijk de bestuurstaken van het leger overnemen. De centrale filosofie van de Japanse bestuurspolitiek was de ‘japanisering’ van Nederlands-Indië. Dit betekende dat de Japanners de westerse democratie en -individualisme beschouwden als tekenen van zwakte en degeneratie, die systematisch uit het maatschappelijke leven moesten worden verwijderd. Het gevolg was dat een groot deel van de Nederlandse vrouwen, en een klein deel van de Indo-Europese vrouwen en hun kinderen, gescheiden van de mannen werden geïnterneerd in Japanse interneringskampen. De vrouwen die als ‘Indo-Europees’ geregistreerd waren of door hun uiterlijke kenmerken gelijkgesteld werden aan de Indonesische groep, mochten buiten het kamp blijven.
Binnen de muren van het kamp voltrok zich een emancipatoir proces. Door het wegvallen van het inkomen van hun man moesten vrouwen zelf voor hun inkomen zorgen en met hun kinderen zien te overleven in harde werkelijkheid. Veel vrouwen bleken een grote mate van zelfstandigheid te bezitten. Na de hereniging met hun echtgenoot in 1945 of later, gaven vrouwen hun pas verworven zelfstandigheid niet zonder meer op. Het bleek niet eenvoudig om de rolpatronen van mannen en vrouwen opnieuw te definieren. Veel huwelijken sneuvelden dan ook na afloop van de oorlog.

Bron:
– Nederlands Indische Oorlogsherinnering, 15 augustus en de verbeelding van de ‘Indische’ slachtoffercultuur 1950-2000, Marcel Herrebrugh (2005)
– Het Vrouwenkorps-KNIL, S. Kruyswijk-Van Thiel (2004)
Website:
engelfriet.net