OV-kaart en stempas zonder vermelding van geslacht
Sinds 1 januari dit jaar wordt geslacht niet meer vermeld op de OV-chipkaart. Ook op de studentenpas en de stempas zal dit gegeven gaan verdwijnen. Gemeenten zullen vaker ‘genderneutraal’ communiceren met hun inwoners. De vermelding M/V in vacatureteksten van de Rijksoverheid wordt vervangen door ‘eenieder, ongeacht het geslacht’. Dit zijn enkele van de besluiten die de ministers van Veiligheid en Justitie (VJI) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) onlangs bekend maakten in een brief aan de Tweede Kamer.
Onderzoek
In 2016 onderzocht de Kafkabrigade in opdracht van de twee ministers wat de praktische gevolgen zijn van het registreren van geslacht. Atria was als lid van de begeleidingscommissie betrokken bij dit onderzoek, waarin werd gekeken naar de praktische problemen voor diverse groepen burgers. Zo komt het regelmatig voor dat trans personen bij de douane uit de rij worden gehaald vanwege hun nog niet aangepaste paspoortgeslacht. Trans jongeren die in bus of trein hun OV-pas moeten tonen worden ongewild ge-out, en in het slechtste geval als zwartrijder gezien.
Ook gehuwde homo’s en lesbo’s ondervinden problemen. Zij worden door sommige instanties met de verkeerde sekse aangeschreven. De instantie blijkt er vanuit te gaan dat de partner van een man een vrouw moet zijn en richt een brief tot ‘Geachte mevrouw’ (en viceversa in het geval van een gehuwd vrouwenstel). En er is een groep mensen die vanwege een intersekse conditie een niet ingevuld geboortegeslacht heeft. Ook zij lopen tegen problemen aan, omdat bijvoorbeeld een zorgverzekeraar of bank geen registratie zonder geslachtsgegeven accepteert.
De Kafkabrigade analyseerde tevens de mogelijke oplossingen waarmee deze problemen kunnen worden aangepakt.
Debat nodig
Met het terugdringen van het aantal malen dat sekse wordt gevraagd, geregistreerd en aan derden wordt verstrekt, laat de overheid zien dat zij het belang van het voorkomen van onnodige sekseregistratie onderkent. De ministers benoemen in hun brief de problemen en gevoeligheden van ‘specifieke groepen’, en verwijzen daarbij naar de overheidsinzet ter verbetering van de positie van LHBTi’s.
Atria is blij met de voorgenomen acties en aandacht voor LHBTi-emancipatie. Daarnaast zijn wij van mening dat geslachtsregistratie niet alleen deze doelgroepen raakt. Over terugdringing hiervan zou een fundamenteler debat moeten worden gevoerd. Registratie van sekse roept vragen op over privacy en overbodige bureaucratie en is daarom relevant voor alle burgers. Met de juridische gevolgen van geslacht als persoonsgegeven heeft iedereen te maken.
Statistieken over genderongelijkheid
In het debat zou ook aandacht moeten zijn voor een keerzijde van het terugdringen van geslachtsregistratie. Naar sekse uitgesplitste statistieken bieden de mogelijkheid om emancipatiebeleid effectief te monitoren en data te verzamelen om gender(on)gelijkheid in kaart te brengen. Atria vroeg al eerder, in een brief aan de Vaste Kamercommissie voor VJI aandacht voor deze kwestie en benoemde daarbij enerzijds de internationale verplichtingen om naar sekse gedifferentieerde data te verzamelen en anderzijds de ontoereikendheid van een m/v tweedeling in de cijfers.
Verkiezingsprogramma’s
Als tussenstand is de brief aan de Tweede Kamer een stap in de goede richting. Vermindering van het aantal malen dat het kenmerk geslacht aan burgers wordt gevraagd en aan derden wordt verstrekt, draagt bij aan erkenning van genderdiversiteit en aan vermindering van onaangename persoonlijke gevolgen van sekseregistratie. Atria blijft de politieke aandacht voor dit onderwerp volgen, onder meer in relatie tot de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen. Recent hebben D66, GroenLinks en de Partij voor de Dieren het voorstel om geslachtsregistratie af te schaffen opgenomen in hun verkiezingsprogramma’s. In februari zal Atria een analyse publiceren van de verkiezingsprogramma’s, met daarin alle onderwerpen (inclusief de sekseregistratie) met betrekking tot emancipatie en gendergelijkheid.
