‘Je bent geen trans vrouw als je niet bent opgepakt door de politie’: dit is het gezegde in Maleisië. Een land waar trans vrouwen in hun dagelijks bestaan het risico lopen op een mensonterende behandeling op het politiebureau. Gedwongen ontkleding en vernederend commentaar: het hoort bij het leven van deze vrouwen.
Nisha Ayub vertelde over de mensenrechten van trans personen in haar land, tijdens het internationale symposium over transgenderzorg in Amsterdam, georganiseerd door de World Professional Association for Transgender Health (WPATH) van 17-21 juni 2016.

Transgender is booming: in de media, de gezondheidszorg, de politiek, de gemeenschap zelf. Op vrijwel alle maatschappelijke terreinen worden trans personen in een ras tempo zichtbaarder. De ervaringen van de Maleisische trans vrouwen blijken herkenbaar voor wie de Nederlandse geschiedenis bestudeert. Historicus Alex Bakker nam het publiek mee naar de jaren vijftig, toen trans vrouwen hier hetzelfde overkwam. Toentertijd was het zich vertonen in kleding van de ‘andere kunne’ nog strafbaar en werden overtreders vervolgens in hun ondergoed huiswaarts gestuurd.

Non-binair en non-conform

Tijdens het WPATH symposium discussieerden wetenschappers en hulpverleners over veranderende paradigma’s en de gevolgen voor medische behandelingen. Zo groeit bijvoorbeeld de groep mensen die zich niet in een genderhokje willen persen: zij zien hun genderidentiteit als vloeiend, non-binair of non-conform.
Die regenboog aan genderexpressies, vooral onder de jongere generatie, vraagt ook om juridische en maatschappelijke oplossingen. Recent is in de VS een discussie opgelaaid over gender-neutrale toiletten, waarover zelfs president Obama zich heeft uitgesproken. In het gebouw van de Vrij Universiteit, waar de eerste dag van de conferentie plaatsvond, zijn de vrouwtjes en mannetjes van de wc-deuren vervangen door een pictogram waarop alleen is te zien of er urinoirs beschikbaar zijn.
De dagelijkse leefwereld van de jongeren die zich buiten de binaire indeling bewegen is nog weinig tolerant. Ook de effecten van transfobie en discriminatie werden op het symposium besproken, mede in het licht van het hoge percentage suïcidepogingen onder betrokkenen. Hulporganisaties zien zich voor de taak gesteld hoe deze jongeren te helpen hun veerkracht te vergroten in een veelal trans-vijandige of niet-inclusieve omgeving.

Freepath

De schaduwconferentie ‘Freepath’ vond gelijktijdig plaats. Deze was gratis toegankelijk: een schril contrast met de 800 dollar deelnamekosten van WPATH. De Freepath organisatoren stelden deze hoge drempel aan de kaak: er zou meer ‘met’ in plaats van ‘over’ de trans community gepraat moeten worden, maar velen kunnen de hoge kosten niet opbrengen. Op Freepath werd gediscussieerd over pathologisering en bejegening en over tekortkomingen in de zorg. Thema’s die overigens ook op WPATH aan de orde kwamen. Want ook daar was een aanzienlijk deel van het publiek afkomstig uit de doelgroep, en liet een aantal trans professionals zich kritisch uit over het eigen beroepsveld. Ook zij dragen bij aan emancipatie en empowerment van hun achterban. Toch zou het geen gek idee zijn om de financiële drempel voor betrokkenen te verlagen, opdat ook zij kunnen meepraten over zorg, mensenrechten, voorzieningen en safe spaces voor iedereen.

World Professional Association for Transgender Health (WPATH)

Tim de Jong