Violence against girls and women is in every move we make, whether it is big violence or small, explicit or hidden behind the word father. Priest. Lover. Teacher. Coach. Friend. I’m trying to explain how you can be a girl and a woman and travel through male violence like it’s part of what living a life means. Getting into or out of a car. A plane. Going through a door to your own home. A church. School. Pool. It can seem normal. It can seem like just the way things are.” – Lidia Yuknavitch

MeToo-beweging

Wat door de meesten feministen werd gevreesd is werkelijkheid geworden; een backlash tegen de #MeToo-beweging. De meest populaire argumenten om de beweging te geringachten zijn onder andere: dat de #MeToo-beweging te ver zou gaan en van onschuldigen ook slachtoffers maakt/vrouwen gebruiken #MeToo omdat ze aandacht of geld willen/de vertelling van een ervaring doet de “echte” ervaringen van seksueel geweld teniet/ het wordt een “the boy who cried wolf” syndroom – dus dat vrouwen niet meer geloofd gaan worden en het verwijt dat vrouwen hun eigen glazen ingooien gezien de angst voor beschuldigingen zo groot wordt dat vrouwen geen werk meer gaan krijgen. Zo recent als 9 januari jongstleden bijvoorbeeld ondertekende een groep van 100 Franse vrouwen, onder wie legendarisch actrice Catherine Deneuve, een brief waarin de #MeToo-beweging werd verworpen als heksenjacht. Andere voorbeelden zijn de wereldberoemde feministe Fay Weldon die jonge feministen bestempelde als hysterisch vanwege #MeToo en in datzelfde sentiment Condoleezza Rice die beweert dat #MeToo, vrouwen infantiliseert. Acteur Liam Neeson doopte het onlangs tot heksenjacht om. En The Federalist noemde #MeToo “neo-Victorian sex panic”. Ook in Nederland werden beladen termen gebruikt om #MeToo te geringachten. Jessica Durlacher gebruikte bijvoorbeeld de term lynchpartij – mag ik hier benadrukken hoe extra smakeloos dit is gezien ze het had over een lynchpartij ten opzichte van de witte steenrijke Weinstein – en ze gebruikte het woord hysterie.

“Hysterie” en “heksenjacht” worden, stel ik, intentioneel gebruikt om levendige beelden van hysterische vrouwen op de brandstapel te communiceren

Feministen vermoedden dat zo gauw vrouwen het lef kregen zich tegen deze schadelijke sociale norm te verzetten hun verzet onherroepelijk met allerlei vormen van diskwalificatie, minimalisering, en ridiculisering te maken zouden krijgen. En het blijkt dat dat zo mogelijk het liefst ook nog door middel van feminiene termen gebeurt, zoals hysterie, om, zoals ze in het in het Engels zo mooi zeggen, add insult to injury. Mijn intentie is deze te deconstrueren in de komende paragrafen. De mechanismes die deze ridiculisatie bewerkstelligen zijn historisch bekend en de associaties en aannames die het oproept fungeren nog altijd als marginaliserend middel. “Hysterie” en “heksenjacht” worden, stel ik, namelijk intentioneel gebruikt om levendige beelden van hysterische vrouwen op de brandstapel te communiceren.

Mannenslachtoffers van feministische heksen

Men neme het stereotype heks. Historisch, in vroeg modern Europa en koloniaal Amerika, werden heksen veelal gedefinïeerd door de oorsprong van hun magische krachten; hun zogenaamde seksuele relatie met de Duivel. Dat heks als misogyne belediging en seksualiteit/macht nog steeds nauw verbonden zijn, wordt treffend geïllustreerd door de wijze waarop het misogyne online netwerk de manosphere zich uit over vrouwen en vrouwelijkheid. De manosphere is een informeel online netwerk van duizenden blogs, forums en websites waar de mannelijke bezoekers zich richten op een conservatieve versie van mannelijkheid die wordt gezien als de biologisch correcte. Ze verzetten zich door middel van misogyne en vaak racistische taal tegen onder andere links-liberalisme, “feminisatie”, politieke correctheid, en multiculticultuuraliteit (islamisering).

Maar de manosphere is niet, zoals er graag wordt geloofd, uitzondering of een wereldvreemde werkelijkheid. Het is een representatie van de genormaliseeerde racistische/seksistische epistemologische structuren van kennis in de moderne wereld.  Of zoals Marian Donner stelt:” Ze zijn geen niche, maar een echo van de samenleving als geheel.” Vrouwen zijn immens machtig volgens de ideologie van de manosphere omdat ze met hun seksualiteit mannen zouden manipuleren. Op de onlangs gesloten subreddit r/Incels bijvoorbeeld, een subreddit waar mannen die hun gebrek aan seksuele veroveringen (Incel staat voor involuntary celibacy) wijten aan het feminisme, of vrouwen algemeen. Het is een online ruimte waar leden dramatisch hun slachtofferschap aan de hand van vrouwen die hen afwezen opvoeren.

“Nice guys” vinden dat ze het verdienen, ertoe recht hebben, om seks te hebben met de vrouwen waar ze “nice” tegen zijn

Het concept van de “friendzone” wordt daar bijvoorbeeld uitgemolken. Zelfverklaarde “nice guys” gebruiken de term om hun frustratie te communiceren over het gebrek aan toegang naar seks bij hun vrouwelijke vrienden. Deze “nice guys” vinden dat ze het verdienen, ertoe recht hebben, om seks te hebben met de vrouwen waar ze “nice” tegen zijn. Op de rationalwiki staat de friendzone staat dan ook beschreven als “a legendary dimension of death, destruction, and misandry that was created by feminist witches circa 1960.”

Mannen zijn in feite, volgens de manosphere, de echte slachtoffers van een volgens hen invloedrijk politiek plot (feminisme en/of cultuurmarxisme). De eerder genoemde argumenten dat de #MeToo-beweging “te ver gaat en van onschuldigen ook slachtoffer maakt” en dat “vrouwen zich alleen maar uitspreken vanwege aandacht of geld” zijn variaties op dit thema. “Women are like second bosses to men, they do nothing but exploit us for our money” vindt één van de Incels bijvoorbeeld.

In het verlengde van dit sentiment kan de wijze waarop #MeToo wordt weggezet met de term heksenjacht worden begrepen. Giftige masculiniteit sluit tegenwoordig een performance of victimhood in. Het patriarchaat en militarisme hebben van oudsher een beeld van “de gewonde martelaar” gebruikt als rechtvaardiging voor geweld. In het huidige politieke milieu, met Baudet’s, Trump’s en de alt-right aan de knoppen, wordt dit beeld opnieuw ingezet. Meestal als resultaat van een omkering. Witte middenklasse evangelistische mannen zijn het eigenlijke maatschappelijke slachtoffer vanwege identiteitspolitiek en politieke correctheid. De term “heksenjacht” roept het beeld van de gewonde martelaar op en wordt ingezet om te verbeelden dat de mannen die zich schuldig hebben gemaakt aan seksueel geweld de onwetende slachtoffers worden gewaand van een cultus van feministische onruststokers. Zo kopte het extreem misogyne blog Return of the Kings The #MeToo sexual harassment hysteria is a pretext for women to take power and money from men boven een post waarin wordt gesteld dat mannen de moderne belasterde Ander zijn (1).

Ours is a cultural milieu where the powers that be tell young women that men commenting on their smile constitutes a form of verbal sexual assault, while women who publicly call for the mass genocide of male babies are considered level-headed freedom fighters for gender equality.

Throughout human history, all concentrated power grabs have been cloaked under the disguise of some phony moralism and shameless scapegoating of a much villified “other”.

Het idee dat mannen eigenlijk de positie van de Ander belichamen is een product van de angst dat deze mannen hun oververtegenwoordiging verliezen. Mannen zijn niet het slachtoffer van een morele paniek of een puriteins complot. Met #MeToo worden daders van seksueel wangedrag , in 94% van de gevallen mannen, simpelweg ter verantwoording geroepen.

Wenches beith of unsound mind

De andere pejoratief waarmee de geloofwaardigheid van vrouwen in twijfel wordt getrokken en de backlash van #MeToo gevoed wordt is “hysterie”. Van origine werd hysterie gediagnostiseerd als een psychische ziekte exclusief van vrouwen. Het was volgens de Grieken de consequentie van een “reizende” baarmoeder – hystera is oud-Grieks voor baarmoerder – en had als symptomen nervositeit, irritatie, angst en soms epileptische aanvallen. (Ter illustratie kan je je moderne zelf hier testen op hysterie.) De Romeinse geneesheer Galenus verwierp de reizende baarmoeder theorie om het te vervangen met een theorie over verstikking door menstruatiebloed en vergiftiging door de vermenging van vrouwelijk zaad en mannelijk zaad met als symptomen “overdrijving, of uitingen van woede, en de drang om problemen te veroorzaken”.

In de kern was hysterie een uiting van de frustraties van het vrouw-zijn in die tijd en de diagnose een uiting van het systeem dat mannen macht laat hebben over vrouwen. Zo was één van de oplossingen voor een reizende baarmoeder zo vaak mogelijk zwanger zijn. Andere behandeling voor hysterie waren ofwel het verwijderen van de baarmoeder en/of clitoris, of bloedzuigers in iemands kruis of stimulatie van de clitoris.(2)

Zo gauw de “crazy-card” is getrokken wordt de beschuldigde vanzelfsprekend in de verdediging gedwongen

Tegenwoordig worden vrouwen gelukkig niet meer gediagnostiseerd met hysterie. Maar de term en de bijhorende connotatie is gebleven en wordt nog steeds gebruikt. Exclusief voor vrouwen of bij extensie homo’s, daar mannen die hysterisch genoemd worden met hun zogenaamde vrouwelijkheid worden geridiculiseerd. Een hysterische vrouw (of man) is gek, stelt zich aan, manipuleert, liegt en dient niet geloofd te worden. En zo gauw de “crazy-card” is getrokken wordt de beschuldigde vanzelfsprekend in de verdediging gedwongen. Het is ineens aan haar om te bewijzen dat ze niet gek is en dat haar gedrag wel gerechtvaardigd is. Het is wat Harris O’Malley de klassieke catch-22 noemt: “the fact that you don’t even see that you’re acting crazy is just proof that it’s crazy.”

“Gaslight” was geen how-to instructievideo, mensen

Schrijver Harris O’Malley legt uit dat door het tenietdoen van de zorgen en frustraties van vrouwen, door ze weg te zetten als gek, we deel nemen aan een gedraging die “gaslighting” heet. Gaslighting, genoemd naar de gelijknamige film van George Cukor, is een vorm van emotionele mishandeling waarin het slachtoffer voortdurend wordt voorgehouden dat haar emoties en reacties irrationeel of zelfs krankzinnig zijn. Vrouwen krijgen vaak, zeker met betrekking tot seksueel geweld, verteld dat ze irrationeel, overgevoelig, neurotisch, hysterisch, aanstellerig, dramatisch, onredelijk of overdreven zijn (allemaal met gegenderde connotaties). Zo worden ze geconditioneerd om hun eigen emoties te wantrouwen.

En hoezeer ik ook een vrijgevochten feminist ben en weet dat dit het resultaat is van een cultuur die nog altijd vrouwen de tweede sekse acht; ook ik heb eindeloos mijn best gedaan om niet gek of hysterisch te worden gevonden. Ik, en vele vrouwen met mij, heb me daardoor in allerlei bochten gewrongen om te voldoen aan de eisen van het beeld van wat Gillian Flynn een “Cool Girl” noemt.

Vanaf 4:16 https://vimeo.com/133805536

Men always say that as the defining compliment, don’t they? She’s a cool girl. Being the Cool Girl means I am a hot, brilliant, funny woman who adores football, poker, dirty jokes, and burping, who plays video games, drinks cheap beer, loves threesomes and anal sex, and jams hot dogs and hamburgers into her mouth like she’s hosting the world’s biggest culinary gang bang while somehow maintaining a size 2, because Cool Girls are above all hot. Hot and understanding. Cool Girls never get angry; they only smile in a chagrined, loving manner and let their men do whatever they want. Go ahead, shit on me, I don’t mind, I’m the Cool Girl.“

Alison Stevenson noemt deze rol die vrouwen dienen aan te nemen de rol van een “chill woman”. Er wordt van je verwacht dat je chill bent, altijd kalm, cool, opgeruimd. En niet te vergeten altijd in voor een “no-strings-attached” neukpartij. Want god verhoede dat we blijken emotioneel geïnvesteerd te zijn in een ander wezen. Nee, een beetje chille dame houdt het voor zich en zal onder geen geding de man vermoeien of verzwaren met nauw contact en gerelateerde emoties.

De hysterische vrouw daarentegen is authentiek. Stevenson pleit ervoor het woord hysterie terug te nemen, zoals cunt en queer zijn terug genomen. Hysterische vrouwen vertellen wat hen dwars zit, uiten hun emoties, en stellen grenzen. Ze maken zichzelf emotioneel beschikbaar en eisen dat de ander dit ook doet. Hysterische vrouwen zijn niet mysterieus, onbegrijpelijk of ongrijpbaar. We doen niet alsof niets ons stoort. Toeeigenen van hetgeen we het meest vrezen zou in deze tijd juist de grootste verlossing kunnen opleveren.

Het gebruiken van volhardende ontkenning, misleiding, tegenspraak en liegen dient als poging de #MeToo beweging te ontwrichten en vrouwen te laten twijfelen aan hun dagelijkse werkelijkheid

Pandora is uit de doos

Het doel van #MeToo was om de dialoog te openen over de systemen die mannen entitlement geven over vrouwenlichamen. Vrouwen hebben het recht zich tegen deze toe-eigening te verzetten en zich uit te spreken op alle niveaus; van een seksistisch grapje tot verkrachting tot vernederende en seksueel dwingende dates. De backlash tegen #MeToo, waarin heksenjacht en hysterie favoriete pejoratieven zijn, is een vorm van gaslighting. Al die individuele slachtoffers die de moed hadden hun stilte te doorbreken worden er nu aan blootgesteld, en de beweging an sich wordt ermee gediskwalificeerd. Het gebruiken van volhardende ontkenning (seksueel geweld is niet overal, vrouwen hebben een heksenjacht ontketend), misleiding (mannen zijn de echte slachtoffers want complimenteren van een glimlach wordt al verboden), tegenspraak en liegen dient als poging de beweging te ontwrichten en vrouwen te laten twijfelen aan hun dagelijkse werkelijkheid. Een werkelijkheid waar, zoals Yuknavitch schrijft “violence against girls and women is in every move we make, whether it is big violence or small, explicit or hidden”. Ondanks gaslighting en andersoortige geringachting wordt die realiteit niet langer stil gehouden. Ongeacht hoezeer de ervaring van vrouwen teniet wordt gedaan: de (eis van) stilte is doorbroken. Om die doorbroken stilte te ondersteunen, de ontketende geheimen aan de lucht te brengen en ons te scharen achter de moed van de kwetsbaarheid is het omarmen van hysterie een krachtig middel. Vrouwen eisen het recht emoties te uiten en nemen de realiteit van de verhalen van geschonden vrouwen terug. Vrouwen zullen dan blijven vertellen over wat hen schendt, Pandora is uit de doos.

Tekst: Mensje Van Puffelen. Mensje tracht te leven naar het adagium “gelijke rechten voor anderen betekent niet minder rechten voor jou. Het is niet taart.” Studeerde aan de VU, UU en UvA filosofie, religiewetenschappen, sociologie en literatuurwetenschap met allemaal een specialisatie in genderstudies. En ze schrijft, edit en haat iets, zoals het een brave feminist betaamt, namelijk meritocratie.