Het is de vierde dag van de VN-campagne 16 dagen voor activisme tegen geweld tegen vrouwen. In binnen- en buitenland barst de campagne los. Duizenden mensen die her en der de straat op gaan om te demonstreren tegen geweld.

Onder het motto ‘Orange the World’ worden in Nederland en wereldwijd spraakmakende gebouwen oranje aangelicht: van o.a. het Haagse Binnenhof, tot de Euromast, het stadhuis in Hilversum tot New York, Addis Abeba en vele andere plaatsen.

Activisme en onderzoek

Wie had dat 45 jaar geleden kunnen denken? Pas in het begin van de jaren zeventig trokken vrouwen voor het eerst publiekelijk een streep in het zand tegen wat een historische constante leek. Voor het eerst werd aan de kaak werd gesteld wat daarvoor min of meer gedoogd werd of in het beste geval gegeneerd naar de achtergrond werd geschoven. Verzet was uitzonderlijk. Actiegroepen schoten in de tweede feministische golf als paddenstoelen uit de grond. De boodschap was helder: er moest een eind komen aan mishandeling, verkrachting, incest, besnijdenis, seksueel lastigvallen, voetbinden, gedwongen huwelijken, bruidverbrandingen, weduwenverbrandingen, partnerdoding. Allemaal vormen van geweld waar vrouwen disproportioneel het slachtoffer van worden.

Activisme inspireerde ook onderzoek. De epidemie van geweld tegen vrouwen is zichtbaar gemaakt. Een op de drie vrouwen wereldwijd maakt in haar leven tenminste een ernstige vorm van geweld mee, vooral geweld van een partner. Dat aan het begin van de 21^ste eeuw het verzet wereldwijd toeneemt is een mijlpaal en hoopgevend.

Activisme en onderzoek blijft ook anno 2018 nodig. De tolerantie voor geweld tegen vrouwen neemt af, de protesten nemen toe, maar het geweld zelf tegen vrouwen is bepaald nog niet afgenomen.

Seksueel geweld voorkomen

Neem de vlucht die #MeToo heeft genomen. Bovenop alle onderzoeken die het probleem al eerder in kaart brachten, illustreert dit nog overtuigender dat ingrijpende vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, tot en met verkrachting, miljoenen vrouwen wereldwijd treft. Een samenleving die gegeneerd maar werkeloos toekijkt, gedoogt dat fundamentele rechten van vrouwen en meisjes systematisch worden geschonden. Protesteren achteraf zonder het aan de voorkant te voorkomen lijkt dan op dweilen met de kraan open. Daarom lanceert Atria op 10 december, ter afsluiting van de 16dagen campagne samen met Rutgers de kennisHUB #Act4Respect. Door kennis te bundelen en actief te delen gaan we aan de slag, ook om interventieprogramma’s te ontwikkelen voor jongeren en voor professionals om seksueel geweld daadwerkelijk te voorkomen.

Thema geweld in film en toneel

Tijdens mijn onderzoeksverblijf aan het Global Women’s Institute in Washington is de confrontatie met het thema gender based violence nooit ver weg. Niet alleen is het speerpunt van het GWI programma. Ook breder in de VS zie je dat thema geweld tegen vrouwen in film en toneel steeds vaker terugkomt. Een groot verschil met Nederland! De Vagina monologen van Eve Ensler, die in Nederland door Adelheid Roosen en collega’s op de planken zijn gezet, is daar een vroeg voorbeeld van (1996).

Actually

Zo zag ik hier in Washington onlangs het toneelstuk Actually van Anna Ziegler. Een aangrijpende en ook verwarrende voorstelling over twee studenten, witte vrouw en zwarte man. Beiden moeten voor een universitaire Commissie verschijnen om hun verhaal doen over de beschuldiging aan zijn adres van sexual misconduct. Zij weet dat ze wakker werd in zijn bed waar ze niet had willen zijn en dat ze ‘eigenlijk’ geen seks had gewild. Hij weet nog maar half wat eraan vooraf is gegaan.

Het stuk is een fascinerende reconstructie in flarden van herinneringen, van half uitgesproken verwachtingen en meer of minder duidelijk gestelde grenzen. Per saldo leidden ze tot een seksueel dramatisch einde dat zij niet wilde en hem ook op een hellend vlak bracht waar hij geen weg terugzag. Het stuk laat schitterend zien hoe stereotype ideeën over seks bij de zwarte man (‘noodzakelijk’ ingrediënt van zijn mannelijkheid) en de witte vrouw (die ‘eigenlijk’ niet weet wat ze wil met seks) het drama enkel vergroten, en dat ze beiden maar half beseffen wat de ander doormaakt. Het leidde tot een lange nazit met bevriende collega’s. Genoeg stof tot discussie omdat het de dilemma’s overeind liet en niet platsloeg in ‘goed’ of ‘fout’. De titel had dus niet treffender gekund.

Hopelijk komt ook dit stuk in Nederland op de planken. Na de 16 dagen campagne voeren blijft er genoeg werk te doen. De kennisHUB van Act4Respect start op het goeie moment.