Omayma is kunstenaar van origine, maar zet zich nu volledig in voor vrouwenrechten in Egypte. Ze was jarenlang directeur van een organisatie die zich bezighield met kunst en ontwikkeling en is eveneens medeoprichter van de coalitie voor Egyptische vrouwelijke mensenrechtenverdedigers. Gezien het politieke klimaat in Egypte is ze flink geremd in haar werkzaamheden. Daarom probeert ze nu in Nederland inspiratie en kennis op te doen zodat ze eind dit jaar een nieuwe vrouwenrechtenorganisatie kan lanceren in Egypte. Atria sprak met Omayma over Egypte, feminisme en haar nieuwe organisatie.

Waarom ben je in Nederland?

In Egypte kreeg ik problemen met de overheid naar aanleiding van mijn non-gouvernementele werkzaamheden. Sinds 2016 probeert de overheid mijn werkzaamheden te blokkeren. Ondertussen hebben ze mijn kantoor in beslag genomen. Er loopt een rechtszaak tegen ons die december dit jaar wordt besloten; dan moet ik terug naar Egypte. Het is erg gevaarlijk in Egypte. Als ze horen dat je voor een mensenrechtenorganisatie werkt, kun je in de gevangenis gegooid worden.

De directeur van de Egyptische feministische organisatie Nazra raadde mij daarom aan om me aan te sluiten bij het programma Shelter City, waarmee ik nu drie maanden in Nederland kan verblijven. Hier hoop ik veel mensen te ontmoeten en aan een strategie te werken voor een nieuwe vrouwenrechtenorganisatie die ik wil opzetten in Egypte.

Identificeer jij jezelf als feminist?

Ik identificeer mezelf zeker als feminist. Voor 2016 interesseerde het me niet, omdat ik van origine schrijver ben. Het was genoeg voor mij om een kunstenaar te zijn, ik wilde me niet bezighouden met politiek. Maar nu ben ik 39, ik heb een kind, en ik ben erachter gekomen dat mijn leven meer toebehoort aan vrouwenrechten dan aan kunst. “Feminist” is een slecht woord in Egypte. Veel Egyptische vrouwen zijn feminist, maar zeggen in Egypte dat ze dat niet zijn. Ze zijn bang dat hun activiteiten anders worden gedwarsboomd. Let wel: niet alleen de overheid houdt vrouwen graag klein, het zit ook ingebakken in de maatschappij.

“Als iemand mij nu vraagt: ben jij feminist? Dan zeg ik ja, want ik wil verandering brengen.”

Recentelijk heeft Al-Azhar, de soennitische autoriteit, besloten dat seksueel geweld tegen vrouwen verboden is. Wat betekent dit symbolische gebaar volgens jou?

Ik denk dat het zal helpen om de situatie te verbeteren. Vrouwen in Egypte hadden nooit een stem. Sinds de Arabische lente is er een beweging ontstaan die het mogelijk maakt voor vrouwen om zich uit te spreken. De nieuwe generatie feministen is overigens slimmer dan de overheid denkt. Deze generatie is opgegroeid met technologie, zij zijn eraan gewend. We hebben allemaal smartphones en kunnen video’s opnemen. Dat is bedreigend voor de overheid.

In TIME magazine werd geschreven over hoe #MeToo Egyptische vrouwen kan helpen de stilte te doorbreken omtrent seksueel geweld. Herken jij dit?

Het is een fantastische ontwikkeling. #MeToo heeft grote kans van slagen in Egypte. Als ik iets over #MeToo schrijf op mijn blog weet meteen iedereen het. De maatschappij en de overheid zeiden altijd: spreek je niet uit. #MeToo helpt vrouwen om zich uit te spreken. Als vrouwen zich uitspreken is het goed voor zowel henzelf als voor anderen.

“Sinds de Arabische lente is er een beweging ontstaan die het mogelijk maakt voor vrouwen om zich uit te spreken.”

Hoe reageert de overheid op vrouwen die zich uitspreken onder de vlag van #MeToo?

Er werken mensen bij de Egyptische overheid die zoeken op de hashtag #MeToo. Als zij een #MeToo-post vinden, reageren ze met een post waarin zij de vrouw in diskrediet proberen te brengen. Dit helpt overigens niet, want veel van deze vrouwen krijgen ook steun van mensen buiten Egypte.

Kun je wat meer vertellen over de plannen voor jouw nieuwe organisatie?

De Egyptische overheid is momenteel strikt wat betreft ngo’s vanwege Case 173 [een wet die het werk van non-gouvernementele organisaties in Egypte sterk inperkt, red.]. Daarom wordt mijn organisatie een organisatie die zich in eerste instantie richt op kunst. Dit is een veilige dekmantel om in Egypte toch over vrouwenrechten te kunnen spreken. Als ik bijvoorbeeld evenementen organiseer zal de familie van de genodigde vrouw eerder accepteren dat zij hiernaartoe gaat. Door middel van kunst – zoals films, liedjes, tekenkunst – kunnen we spreken over het vrouwenlichaam.

Het is gevaarlijk in Egypte, maar we moeten iets doen. Ik moet het proberen. De Arabische lente was een lichtpunt in mijn leven. Sinds dat moment heb ik het gevoel dat mijn leven elk moment kan veranderen en dat ik het leven van anderen ook kan veranderen.

*Omayma’s achternaam wordt om veiligheidsredenen niet vermeld.

“Kunst is een veilige dekmantel om in Egypte tóch over vrouwenrechten te kunnen spreken.”

Lees verder

• Shelter City
• How #MeToo is Helping Egyptian Women Break the Silence (TIME Magazine)
• Egypt’s al-Azhar calls for harsh penalties for sexual harassment (Reuters)
• Civil society and women activists in the Middle East: Islamic and secular organizations in Egypt (Boek)
• Women in post-revolutionary Egypt: can behaviour be controlled? (Boek)
• Empowering women after the Arab spring (Boek)
• Women and art in Egypt (Boek)

Auteur: Noémi Prent