Karen Mejía: feminist, jurist en mensenrechtenactiviste in Honduras
Wereldwijd eindigt nog steeds 1 op de 10 zwangerschappen in een riskante, illegale abortus. Karen Mejía (33), feminist, jurist en mensenrechtenactiviste uit Honduras, kent maatschappelijk onrecht als geen ander. Ondanks haar bedreigde veiligheid in een land gekenmerkt door corruptie, moord en (seksueel) geweld, zet Karen lobbyen voor vrouwenrechten toch op de eerste plaats: ‘In gevaar ga je tot het uiterste.’ Karen was onlangs een paar maanden in Amsterdam op uitnodiging van het Shelter City netwerk en bracht onder andere een bezoek aan Atria.
Bij welke organisatie werk je in Honduras?
Ik span me in voor verschillende organisaties binnen het Hondurese feministische netwerk, zoals Foro de Mujeres de la Vida (Forum of Women for Life), Somos Muchas, en Facción Latina. Bij ons staat het bestrijden van seksueel geweld en de hervorming van abortuswetten centraal. Naast lobbyen, ligt mijn hart bij straatactivisme. Met dans, muziek en kunst geef je ritme en kleur aan een zwaar onderwerp.
Activisten durven zichzelf vaak geen feminist te noemen. Hoe komt dat?
Feministen zijn zogenaamd krankzinnige lesbiennes die met hun radicaliteit de mensenrechtenbeweging uit elkaar drijven. Dit verborgen beeld overleeft makkelijk; vrouwenhaat penetreert immers de ziel, gedachten en cultuur. Wij behoren tot de weinigen die de waarheid over Honduras durven te uiten. De regering ziet ons als een bedreiging, en daarom wordt ons imago beïnvloed: om ons het zwijgen op te leggen.
Identificeer jij jezelf wel als feminist?
Aanvankelijk niet, door mijn tekort aan kennis. Wat is het patriarchaat? Hoe diep gaat de feministische theorie? Ik had geen idee en wilde eerst de vrouwengeschiedenis, onze rechten en hun gebreken ontdekken. Sindsdien ben ik natuurlijk wel feminist, soms misschien wel een slechte. Ik maak namelijk nog fouten, voornamelijk veroorzaakt door culturele conflicten. Deze zijn eigenlijk ook heel leerzaam. Ze bieden nieuwe inzichten over vrouwen in al hun verschillen.
Wat betekent feminisme voor jou?
Feminisme en vrijheid zijn hetzelfde. De vrouwenbeweging empowert, omarmt diversiteit, en helpt vrouwen collectief ongelijkheid te dragen. Samen zijn we in staat een betere toekomst te creëren in het huishouden, de slaapkamer, op werk en in de politiek. Saamhorigheid is cruciaal om de strijd tegen het patriarchaat in Honduras aan te gaan. Alleen zo ontstaat échte verandering.
Hoe gaan vrouwen in Honduras om met seksisme en geweld?
Geweld wordt als normaal beschouwd in Honduras. Het manifesteert zich publiek en privé; zichtbaar en onzichtbaar. Meisjes en vrouwen voelen zich hier nooit veilig, en worden vanaf hun geboorte blootgesteld aan een patriarchale machocultuur. Toch kan je in deze omstandigheden leven door het leren verwerken van angst, verdriet en woede. Voor mij zorgde de terapia de reencuentro (therapie van herontmoeting) daarvoor. Je komt jezelf letterlijk tegen doordat al je traumatische, onderdrukte gevoelens naar het oppervlak worden gedreven. Het overwinnen van mentale onderdrukking zorgt voor veiligheid binnen je lichaam. Zo kan je je volledig kan geven aan een ander; in mijn geval, aan vrouwenrechten.
Kan je wat vertellen over geweld tegen vrouwen?
Seksueel, psychologisch en politiek geweld tegen vrouwen is een harde realiteit waar je niet aan ontsnapt in Honduras: in het openbaar vervoer, tijdens evenementen, binnen je eigen vier muren. Angst heerst voortdurend in Honduras. Mijn grootste levensexpressie – de strijd voor gelijkheid – is vaak de mond gesnoerd. We worden gevolgd, zijn gearresteerd en onterecht gevangengezet door verzinsels. Intimidatie en angst houdt mensen echt in bedwang. Als ik dit opsom, of iemand een pistool tegen mijn hoofd houdt, heb ik wel eens twijfels over hoe lang ik dit nog volhoud. Dan kijk ik naar mijn compañeras. Het delen van ervaringen, de risico’s en de pijn geeft me steun. Doorzetten is mijn plicht, en in gevaar ga je tot het uiterste.
In Honduras is abortus illegaal, anticonceptie verboden en de morning-afterpil niet verkrijgbaar. Hoe sta je daarin?
Reproductieve rechten bestaan niet. Honduras wordt beïnvloed door de kerk en conservatieve ideeën. Vrouwen kunnen kiezen: een clandestiene abortus of een (vaak) ongewilde zwangerschap. Elfjarige meisjes – vermoedelijk slachtoffers van seksueel geweld – hebben niets te zeggen hebben over hun eigen lichaam. Als je genoodzaakt bent voor home-made maatregelen te kiezen, loop je risico opgepakt te worden. Maar wat moet je anders? Ik krijg het benauwd bij het idee dat anderen keuzes zullen blijven maken voor vrouwen, hun lichaam en hun rechten.
Houdt de politiek zich niet met verandering bezig?
Politici zien vrouwenkwestie als een onderwerp, niet als onrechtvaardigheid. Door het conflict tussen de kerk en reproductieve rechten, wil de regering geen probleem aanwakkeren dat Honduras verder zou kunnen scheiden. Gendergerelateerd (huiselijk) geweld wordt daarom ook ontkend: Feminicide, moord op vrouwen, is een fabeltje. Zolang het hoofd van het huishouden – de man – brood op de plank brengt, hebben vrouwen niets te klagen. Ontkenning zorgt voor normalisering, onzichtbaarheid en instandhouding van problemen. Hier ga ik met de feministische beweging hard tegenin met activisme en lobbyen.
Welke boodschap zou je andere feministen geven?
Het is een plicht om samen op te komen voor onze rechten, geen keuze. We moeten verantwoordelijkheid nemen over mensen, hun rechten en de politiek. Het belangrijkste: in actie komen tegen discriminatie. Honduras heeft internationale politieke steun nodig. Donaties zijn welkom, maar doen is doorslaggevend.
Welke vooruitgang zie je?
De feministische beweging creëert ophef, staat in kranten, komt op TV en online media. Zichtbaarheid zorgt voor bewustwording, en uiteindelijk voor progressie. Onze organisaties blijven groeien, ook al hebben we geen rooie cent. Feminisme is springlevend, en met toewijding en motivatie kan je alles aan. Kijk naar mij, een meisje geboren in een van de gevaarlijkste landen ter wereld, waar altijd ‘nee’ tegen werd gezegd, en momenteel in Amsterdam met alle vrijheid te doen wat ik wil. Niets is onmogelijk. Mijn inzet voor gelijkheid staat zo centraal in mijn leven, het kan niet anders dan in constante ontwikkeling blijven. Geloof me, we komen er wel.
Interview door Nathalie Van Regenmortel, master student Gender Studies aan de Universiteit Utrecht en medewerker communicatie en PR bij Atria.
