Unesco heeft het archief van Nederlands bekendste feministe Aletta Jacobs (1854-1929), in beheer bij Atria, erkend als Unesco-erfgoed. En is daarmee opgenomen in het Memory of the World-programma. Door de erkenning krijgt het werk een beschermde status.

Doneer aan het Aletta Jacobs Fonds
Het archief van Aletta Jacobs is onlangs erkend als UNESCO-erfgoed en in UNESCO Memory of the World opgenomen. Het archief bevindt zich bij Atria.

(video: Aletta Jacobs, Jane Addams en Alice Hamilton in Berlin tijdens de Eerste Wereldoorlog)

Drie invloedrijke vrouwen aan het begin van de 20e eeuw lopen voor de Brandenburger Tor, in Berlijn, tijdens de Eerste Wereldoorlog. Links staat de Amerikaan, Jane Addams. Jane Addams is mede-oprichter van Hull House in Chicago en President van de nieuw gevormde Women’s International League for Peace and Freedom (WILPF). In het midden zit Alice Hamilton, een medewerker van Addams in het Hull House-project. Daarnaast Aletta Jacobs, pacifiste, feministe en suffragist, ook betrokken bij de oprichting van de WILPF. (Filmopname door fotograaf William H. Durborough)

Aletta Jacobs

Aletta Jacobs was de eerste vrouw in Nederland die een HBS bezocht, de eerste vrouw die universitair onderwijs volgde, de eerste vrouw die arts werd en de eerste vrouw die promoveerde.
En zo’n kwart eeuw lang stond zij in Nederland aan het hoofd van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht.
Het is nog steeds bewonderingswaardig wat één vrouw tot stand kan brengen. Zij was verschillende malen in Nederland ‘de eerste vrouw die…’.
Maar bovenal was zij, samen met anderen, degene die ervoor heeft gezorgd dat vrouwen in Nederland geen tweederangs burgers meer waren, maar werden gezien als mens.
Meer weten over Aletta Jacobs of een rondleiding door het archief, neem dan contact op met Atria voor de mogelijkheden.
Lees ook: archief Aletta Jacobs erkend als Unesco erfgoed door Unesco

Hoe groeide Aletta Jacobs op?

Aletta Henriëtte Jacobs werd op 9 februari 1854 geboren als dochter van de Joodse Abraham Jacobs en Anna de Jongh. Haar vader was huisarts in het Groningse Sappemeer en moeder droeg zorg voor het huishouden met uiteindelijk elf kinderen.
Broer Julius en haar vader waren voor Aletta haar idolen. In Nederland waren nog geen vrouwelijke artsen. Aletta vatte moed en behaalde 26 juli 1870 haar examen voor leerling-apotheker.

Aletta ging studeren

Toegang tot de collegebanken was pas mogelijk na aflegging van het zogeheten ‘admissie-examen’ maar de liberale minister Thorbecke had eerder al een jongeman vrijstelling verleend van het toelatingsexamen voor de universtiteit.
Aletta stuurde de minister een brief waarin zij om dezelfde vrijstelling vroeg. Er ontstond een correspondentie en ook Aletta ontving vrijstelling en werd een jaar op proef toegelaten op de Groningse universiteit op 20 april 1871.
Dat Aletta ging studeren was voor iedereen wennen. Aletta werd gehoond en bespot en zelfs haar broers werden getreiterd. Het was zwaar maar Aletta gaf niet op.
Uiteindelijk ontving Aletta een definitieve toestemming en slaagde ze in 1878 voor haar artsexamen.
Haar vader was trots en schreef over zijn dochter “de hoogste trap als vrouw bestegen”. Maar Aletta ging verder en pormoveerde op 8 maart 1879 tot doctor in de medicijnen.

Huisarts aan de Herengracht in Amsterdam

Aletta Jacobs vestigde zich als huisarts aan de Herengracht. Ook gaf ze in de Amsterdamse Jordaan gratis consulten aan arme vrouwen. Ze kreeg in haar praktijk te maken met vrouwen die door openvolgende zwangerschappen hun lichaam hadden uitgeput.
Door haar verdere wetenschappelije studies onderzocht ze een voorbehoedmiddel, het pessarium.

Vrouwenkiesrecht en Aletta Jacobs

In 1882 wil Aletta zich op de kieslijst plaatsen voor Amsterdam, maar wordt geweigerd. In 1894 ontstaat de oprichting van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) en Aletta wordt presidente van de afdeling Amsterdam VVK.
Zij zag de voordelen van samenwerken in en het bundelen van krachten van vrouwen uit het hele land.

Fotomateriaal van  ‘Diner met leden van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht’ in het archief van Atria.

Foto: Aletta Jacobs en Carrie Chapman Catt, 1912. China tijdens propagandareis voor vrouwenkiesrecht.

Aletta Jacobs en het gezin

Aletta ondervond vanuit de maatschappij veel weerstand maar werd gesteund door een aantal vrienden. Carel Victor Gerritsen was zo’n vriend die haar steunde en bewonderde.
De vriendschap groeide uit tot liefde en hun vrije huwelijk hebben zij uiteindelijk omgezet naar een burger huwelijk, ondanks hun beider bezwaar tegen de belofte van gehoorzaamheid die de vrouw aan de man moest afleggen.
Ze hadden een kinderwens en kregen een zoontje dat na een dag leven helaas overleed.
Na de dood van haar geliefde in 1905 duurde het lang eer Aletta zich weer aan haar idealen kon wijden. De strijd om het vrouwenkiesrecht heeft haar weer volledig bij het leven getrokken.
In 1911 – 1912 maakte Aletta een wereldreis voor het vrouwenkiesrecht.

Idealen van Aletta Jacobs

Veel idealen heeft Aletta gedurende haar leven kunnen verwezenlijken. Zoals: stemrecht, zitplaatsen voor winkeljuffen, seksuele voorlichting en een bijdrage aan wereldvrede.
In Nederland begon men in steeds bredere kring te beseffen hoe bijzonder dr. Aletta H. Jacobs was.
Op 10 augustus 1929 overleed Aletta Jacobs.
Toespraak Aletta Jacobs eindigde op de tweede plek in de verkiezing ‘Beste Nederlandse speech aller tijden’.

Fietstocht van Aletta Jacobs en Carel Gerritsen

In een aantal blogs zetten we de reis uiteen die Aletta Jacobs heeft gemaakt op de fiets in 1898 door Noord-Engeland en Schotland. Tour d’Aletta genaamd.

Archief van Aletta Jacobs

Het archief omvat afbeeldingen, voorwerpen en documenten die de Nederlandse en internationale strijd voor vrouwenrechten laten zien. Een van de belangrijkste thema’s in het archief is de strijd om vrouwenkiesrecht. Zo zijn brieven terug te vinden van internationale feministen als Carrie Chapman Catt en Olive Schreiner, gericht aan Jacobs. Het archief bevindt zich in Amsterdam bij Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis en is digitaal te raadplegen. De erkenning door Unesco is bijzonder. Het archief van Aletta Jacobs geeft een weerslag van de voortrekkersrol die Aletta Jacobs op veel gebieden vervulde. Slechts vier andere vrouwen komen voor in die lijst, op de ruim vierhonderd archieven die zijn opgenomen.

• Voorwerp: de waaier van Aletta Jacobs in het archief van Atria.
• Boek:Aletta Jacobs : ‘niet in haar kracht te stuiten’, een uitgave n.a.v. de Aletta Jacobs Tentoonstelling Hoogezand-Sappemeer.
• Autobiografie en herinneringen van Aletta Jacobs
• Het ‘paspoort’ of reisdocument van Aletta Jacobs
• Speld ‘Vrouwenkiesrecht‘ gedragen door Aletta Jacobs

Speld ‘vrouwenkiesrecht’ Aletta Jacobs (1854-1929) heeft dit speldje gedragen.

Aletta vandaag de dag

Vrouwen die net als Aletta Jacobs zich actief inzetten voor vrouwenrechten, wil Atria met de Aletta’s van Nu in de spotlight zetten.

Of als onderwerp van het F-stuk.
Wilt u een donatie doen aan het Aletta Jacobs Fonds? Met steun van het Aletta Jacobs Fonds (AJF) maakt u innovatieve projecten en activiteiten mogelijk die niet uit de reguliere subsidie bekostigd kunnen worden. Het AJF draagt bij aan het behouden van de geschiedenis voor de toekomst!
Doneer aan het Aletta Jacobs Fonds

Volg Aletta Jacobs op Twitter