Clara Gertrud Wichmann was strafrecht-juriste, ethisch feministe, socialiste en publiciste. Streed voor gelijke rechten voor vrouwen, waaronder het vrouwenkiesrecht. Publiceerde over strafrecht, vrouwenemancipatie en anti-militarisme.

Het leven en werk van Clara Gertrud Wichmann

Clara Gertrud Wichmann was de dochter van Carl Ernst Arthur Wichmann, hoogleraar mineralogie en geologie in Utrecht, en Johanna Therese Henriëtte Zeise. Ze trouwde in 1921 met Jonas Benjamin Meijer (‘Jo’), dienstweigeraar, boekhouder en tandarts. In 1922 stierf ze in het kraambed van hun enig kind. Clara’s echtgenoot Jo Meijer heeft zich jarenlang gewijd aan het uitgeven van haar werk. Ze publiceerde vaak onder de naam Meijer-Wichmann en ook wel onder het pseudoniem Eumaios.

Wie: Clara Gertrud Wichmann
Geboortedatum: 17 augustus 1885
Geboorteplaats: Hamburg, Duitsland
Sterfdatum: 15 februari 1922
Plaats van overlijden: Den Haag, Nederland
Alternatieve naam: Eumaios

Clara Wichmann publiceerde over het vrouwenvraagstuk in relatie tot arbeid, onderwijs, recht, criminaliteit en politiek. Wichmann hoort tot de ethisch feministen. Het was haar niet alleen om uiterlijke gelijkstelling te doen, zoals het verwerven van het kiesrecht, maar vooral ook om de innerlijke groei naar vrijmaking van vrouwen.

Wichmann was actief in diverse organisaties binnen de vrouwenbeweging. In 1907 werd ze praeses van de Utrechtsche Vrouwelijke Studenten Vereeniging (UVSV). In hetzelfde jaar was ze medeoprichtster van de Utrechtse afdeling van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht (NBV). En ze was secretaris van de Vereeniging tot Verbetering van den Maatschappelijken en den Rechtstoestand der Vrouw in Nederland.

Zij was betrokken bij de oprichting en redactie van enkele feministische tijdschriften, zoals ‘De Vrouw in de XXe Eeuw’, het ‘Maandblad voor Vrouwenstudie’ en ‘Leven en Werken’. Ook schreef ze in deze bladen. Ze werkte mee aan de grote overzichtstentoonstelling ‘De Vrouw 1813-1913’ in Den Haag.

Wichmann speelde een rol in diverse socialistische en communistische organisaties. Vanaf 1917 was ze lid van de anti-militaristische Bond van Christen-Socialisten (BCS). Twee jaar later stapte ze over naar de Bond van Religieus Anarcho-Communisten (BRAC). Voor het BRAC-orgaan De Vrije Communist schreef ze beschouwingen over geweldloze strijd, de ontaarding van het socialisme en de theorie van het syndicalisme. Zij was bovendien actief in de Bond van Revolutionair Socialistische Intellectuelen (BRSI), die ze in 1919 samen met anderen had opgericht.

Wichmann had vooruitstrevende ideeën over misdaad en straf. Misdaad kwam volgens haar voort uit maatschappelijk onrecht. Een groot deel van de criminaliteit zou verdwijnen als de maatschappelijke verhoudingen rechtvaardiger werden. Daarom wilde ze een nieuw rechtsbesef, waarin straf niet meer nodig was. Maria Montessori’s opvoedingsleer inspireerde haar in haar benadering van het strafrecht.

Ze promoveerde op ‘Beschouwingen over de historische grondslagen der tegenwoordige omvorming van het strafbegrip’. Vanaf 1919 was ze actief in het Comité van Actie tegen de bestaande opvattingen omtrent Misdaad en Straf (CMS). Ze was ook een van de oprichters van dit comité. Het CMS bestond vooral uit pacifisten en anti-militaristen. Op het oprichtingscongres hield zij haar beroemde lezing ‘Misdaad, straf en maatschappij’.

Vanaf 1913 werkte ze bij het Centraal Bureau van de Statistiek in Den Haag, waar zij belast werd met de zorg voor de criminologische statistiek. In 1916 werd zij hoofd van deze afdeling. Ze was in 1916 medeoprichtster van de Internationale School voor Wijsbegeerte in Amersfoort, was bestuurslid en gaf er les. Vanaf 1920 maakte zij deel uit van de redactie van de ‘Nieuwe Amsterdammer’.

Meer over literatuur en publicaties van en over Clara Gertrud Wichmann
socialhistory.org – biografie Wichmann
marxists.org – Wichmann
resources.huygens.knaw.nl – vrouwenlexicon Wichmans
Archieven:
– IISG
– Particulier archief H.C. Passchier-Meijer, Zeist.