Charlotte Jacobs was de eerste vrouwelijke apotheker in Nederland.

Wie: Charlotte Jacobs
Geboortedatum: 13 februari 1847
Geboorteplaats: Sappemeer, Nederland
Sterfdatum: 31 oktober 1916
Plaats van overlijden: Den Haag, Nederland
Alternatieve naam: tante Lot

Het leven van Charlotte Jacobs

Charlotte Jacobs, de oudere zuster van Aletta Jacobs, werd in 1877 de tweede vrouwelijke student in Nederland, nadat ze het examen voor leerling-apotheker had gehaald en toelatingsexamen had gedaan voor een studie aan de universiteit. Het werd farmacie, eerst in Groningen en later in Amsterdam, waar zij in 1881 haar studie afrondde. Ze begon aan een proefschrift, maar tot promoveren is het niet gekomen. Een assistentschap aan de Groningse universiteit kreeg zij niet. Daarop solliciteerde zij, tevergeefs, naar een baan in Batavia (Nederlands-Indië; het huidige Djakarta, in Indonesië), als directrice van de driejarige meisjes-HBS. Haar zusje Frederika (1857-1896), die onderwijsaktes voor wiskunde en boekhouden had, wist wél een baan aan die school te krijgen en vertrok met broer Herman in 1883 naar Indië. Maar Frederika trouwde al na een jaar en moest haar baan opzeggen.

In de hoop de baan van haar zuster over te kunnen nemen vertrok Charlotte in maart 1884 ook naar Indië, ondanks haar vaste baan als tweede apotheker in een ziekenhuisapotheek te Utrecht. Maar ook deze onderwijsbaan ging aan haar neus voorbij. Ze besloot in een apotheek te gaan werken.

Nederlands-Indië

Na 6 jaar nam zij de stap om in Batavia haar eigen apotheek te openen, ‘De Nederlandsche Apotheek Charlotte Jacobs’ geheten, die zij bijna 25 jaar lang, tot eind 1912, zou leiden. Zij was de eerste en lange tijd enige apothekeres in Nederlands-Indië, met – uit principe – altijd vrouwelijke assistenten.

Voorvechtster voor vrouwenkiesrecht

Op 18 december 1908 richtte zij samen met haar latere vriendin, de schrijfster Marie C. Kooij-van Zeggelen (1870-1957) en mw. E.J. Heuvelink-Rotgans een afdeling, ‘Ledengroep’, op van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Een officiële vereniging kon het niet worden, want in Nederlands-Indië bestond het recht op vereniging niet. De Ledengroep richtte zich met name op de Europese vrouwen. Zij hielden lezingen en schreven over allerhande ‘vraagstukken buiten het huishouden gelegen’. Maar er werd ook aandacht aan de positie van de Indische vrouwen besteed. Charlotte Jacobs was tot 1911 voorzitster.

Charlotte Jacobs probeerde ook het onderwijs voor Indonesische meisjes te verbeteren. Zo richtte zij samen met anderen in 1912 de ‘Vereeniging tot Vorming van een Studiefonds voor Opleiding van vrouwelijke Inlandsche Artsen S.O.V.I.A.’ op en zette zij zich in voor de oprichting van een verpleegstersopleiding.

Pas in 1913 keerde ze definitief naar Nederland terug, na meer dan 30 jaar in Indië gewerkt te hebben. De laatste drie jaar van haar leven zette ze zich ook in Nederland in voor de vrouwenbeweging. Ze was bestuurslid van de Haagse afdeling van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, was actief in de vredesbeweging en in de Nationale Vrouwenraad. Ze overleed op 31 oktober 1916.

Bronvermelding:
– Charlotte Jacobs, De vooruitzichten van de vrouwelijke apotheker in Indië. In: Maandblad voor Vrouwenstudie. (1914)
– Inge de Wilde, Nieuwe deelgenoten in de wetenschap. Vrouwelijke studenten en docenten aan de Rijksuniversiteit Groningen 1871-1919. (1998)
– Gedenkboek bij het 25-jarig bestaan van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, 1894-1919. (1919)

Literatuur over Charlotte Jacobs

– Minder opvallend dan haar ‘meer roerige zuster’ : over de apothekeres Charlotte Jacobs (1847-1916) / Inge de Wilde; In: Groniek: historisch tijdschrift. (1992)
– Vijf feministen in Nederlands-Indië: Een aanzet tot verder onderzoek naar de banden tussen het Nederlandse feminisme en de vrouwenbeweging in Nederlands-Indië (1870-1913). (1993)
– Vrouwenminiaturen : biografische schetsen uit de exacte vakken / Marianne I.C. Offereins (inl.). (1996)
– Nieuwe deelgenoten in de wetenschap : vrouwelijke studenten en docenten aan de Rijksuniversiteit Groningen 1871-1919 : [samenvatting] / Inge de Wilde. (1998)
– Vertrouwd en vreemd : ontmoetingen tussen Nederland, Indië en Indonesië. (2000)
– ‘Wilskracht, durf en onverpoosden ijver’ : Charlotte Jacobs (1847-1916), eerste vrouwelijke apotheker in Nederland en Nederlands-Indië / Annette Jenowein – Leiden, 2019, 277p.

Auteur biografie: Annemarie Kloosterman, redactie: Marjet Denijs