Op 11 februari overleed Asma Jahangir, Pakistaans meest vooraanstaande mensenrechtenadvocaat en sociaal activist, op 66-jarige leeftijd aan een hartaanval.

Na haar studie rechten opende Asma Jahangir in 1980 met haar zus het eerste Pakistaanse advocatenkantoor dat door vrouwen werd geleid. Ze oogstte lof – en controverse – met haar inzet als advocaat voor minderheden, vrouwen, armen en anderen die in het politieke systeem van Pakistan onderdrukking ondervonden. In diezelfde periode voerde dictator Zia ul-Haq wetten in die de rechtspraak van Pakistan dogmatisch islamiseerden. Vrouwen die verkracht werden konden rekenen op zware straffen voor overspel en zaten vast in hun huwelijk. Jahangir kreeg veel media-aandacht in de spraakmakende zaak van een blind meisje dat verkracht was en als gevolg daarvan zweepslagen en een gevangenisstraf riskeerde. Tijdens de zaak werd Jahangir bedreigd en meerdere malen gearresteerd – maar ze won.

Everywhere at once

Steun voor Jahangirs zaak groeide gedurende haar carrière  – maar rechtspraak was Jahangir niet genoeg. “Wat we nodig hebben, is een versterking van de democratie” zei ze in 1995. Al snel richtte ze de onafhankelijke Mensenrechtencommissie van Pakistan op, een grote stap in georganiseerd verzet tegen de onderdrukking door het militaire regime. Daarnaast was ze betrokken bij Womens Action Forum, een vrouwenrechtenorganisatie die met name gericht was op de versterking van de positie van vrouwen in Pakistan. Van 2004 tot 2010 was ze VN-rapporteur voor Godsdienstvrijheid. Ze gaf over de hele wereld lezingen en interviews. Ook Nederland deed ze regelmatig aan. In 2002 ontving Jahangir de Nederlandse Geuzenpenning en in 2010 een Four Freedom Award in Middelburg. De afgelopen jaren was ze een actieve aanwezige op twitter, waar ze de discussie aanging met conservatieve groeperingen. Ondertussen stond ze nog altijd in de rechtzaal. “Ms. Jahangir often seemed to be everywhere at once,” schreef de Washington Post.

Dat haar werk gevaarlijk en omstreden was, wist Jahangir. Maar juist daarom wordt ze wereldwijd geprezen. Ze is een belangrijke bron van inspiratie onder vrouwen in streng-islamitische kringen.

…iemand moet zich toch uitspreken! Als ik het niet doe, doet niemand het.

Jahangir weigerde te vertrekken uit Pakistan, ook al werd ze talloze malen gearresteerd en met de dood bedreigd. In een interview met NRC werd gevraagd of ze nooit bang was. “Absoluut,” was haar respons, terwijl ze nog een trek nam van haar sigaret. “Ik ben al vaak bedreigd en ken die vrees heel goed. Maar iemand moet zich toch uitspreken! Als ik het niet doe, doet niemand het. Daarom ga ik ermee door.”

Unforgettable Women

In de rubriek Unforgettable Women eert Atria recent overleden uitzonderlijke vrouwen die zich hebben ingezet voor mensenrechten en/of vrouwenrechten. Sommige van deze vrouwen halen zelden het nieuws, maar zijn in hun moed ‘onvergetelijk’ inspirerend, bijvoorbeeld omdat zij met gevaar voor eigen leven streden voor hun rechten. Als kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis geeft Atria deze vrouwen een ereplaats, zodat ze niet vergeten worden.

Lees verder:

• Asma Jahangir (1952-2018) gaf Pakistaanse vrouwen, liberalen en minderheden een stem
• ‘Dit is ook Pakistan’ (Zijwind, 2009)

Thomas van Gaalen, stagiair communicatie bij Atria en honoursstudent geschiedenis aan de Universiteit Utrecht