In Memoriam: Sonja van der Gaast-Bakker Schut
Op 10 mei overleed Sonja van der Gaast-Bakker Schut (1928-2018). Ze was tussen 1973 en 1980 actief in het Partijbestuur van de PvdA en tussen 1979 en 1986 gemeenteraadslid in Utrecht. Daarnaast was ze een bevlogen vredesactivist en één van de oprichters van Vrouwen tegen kernwapens.
Van der Gaast groeide op in Arnhem als kind van gescheiden ouders. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had haar vader een Joodse onderduiker in huis, die werd verraden en om kwam in Auschwitz. Haar vader werd naar een werkkamp gestuurd en stierf op jonge leeftijd. Naar eigen zeggen ontstond hier haar politieke engagement.. “De kiem van het vredesdenken is bij mij beslist in de oorlog ontstaan. Het ‘gevoel van nooit meer oorlog’, dat is heel breed.” Tijdens haar studie sociografie ontwaakte haar tot dan toe sluimerende politieke geest. “De faculteit sociale wetenschappen had een links imago. Buiten de studies werden veel discussies en lezingen georganiseerd, er speelde van alles, de situatie in Zuid-Afrika bijvoorbeeld.” Zo kwam ze terecht in verschillende demonstratiegroepen. Uit een streven naar verandering trad ze in de vroege jaren zeventig toe tot de PvdA.
Samenwerking bevordert de vrede. Als je begrip hebt voor het standpunt van de ander, dan kan je ook makkelijker je eigen standpunt verdedigen
Vrouwen tegen kernwapens
In 1979 was van der Gaast medeoprichtster van Vrouwen tegen kernwapens. “Vrouwen tegen Kernwapens was een poging om vrouwen vanuit verschillende groepen bij elkaar te krijgen,” vertelt ze later. Om een breed gedeeld protestsignaal tegen kernwapens naar buiten te brengen probeerde van der Gaast een veelkleurige organisatie op te zetten die onderdak zou bieden aan verschillende stromingen en de dialoog tussen deze stromingen zou aanzwengelen. Vrouwelijk protest was voor haar een belangrijke invalshoek in het kernwapendebat. “Wapens weerspiegelden voor een deel het machtsstreven van mannen en de bestaande machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen,” legt ze uit. De beweging was een groot succes. Progressieve demonstranten sloegen de handen ineen met christelijke organisaties en conservatieven en liepen zij aan zij met de CPN. Zo droeg Vrouwen tegen kernwapens een breed signaal uit.
“Samenwerking bevordert de vrede”
Sonja Van der Gaast pleitte voor vrede en dialoog. Haar werk was radicaal en baanbrekend, juist omdat ze gesprekken aanwakkerde tussen tot dusver gescheiden groepen. Met alle gevolgen van dien. Ook binnen Vrouwen tegen kernwapens leidde dat tot de nodige problematiek. “We hoorden dat daar echtelijke strubbelingen uit voort zijn gekomen,” vertelt ze. “In de brede kringen die wij wilden bereiken, was het ongewoon dat vrouwen ’s avonds gingen vergaderen en aankondigden dat ze op zaterdag gingen demonstreren.” Het debat ging er soms fel aan toe. Van der Gaast was eigenwijs en kwam luid en duidelijk voor haar mening uit ,ook als dit tot conflict kon leiden. Maar het ging haar daarin niet om haar gelijk behalen. Zij wilde vooral het debat op gang brengen. ”Samenwerking bevordert de vrede. Als je begrip hebt voor het standpunt van de ander, dan kan je ook makkelijker je eigen standpunt verdedigen”.
Een streven naar verbinding
Het streven naar verbinding vormde een rode draad door het leven van Van der Gaast. Of het nou ging om haar studentendemonstraties, Vrouwen tegen kernwapens of haar loopbaan bij de PvdA, altijd probeerde van der Gaast verder te kijken dan haar directe omgeving en diverse groepen te verenigen. Zoals ze zelf zei: “Als je het idee hebt dat je samen iets kunt verbeteren in dit land, dan moet je dat ook doen, ook al ben je het niet op ieder punt met elkaar eens.”
Thomas van Gaalen is stagiair communicatie bij Atria en honoursstudent geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Hij houdt zich bezig met ideeëngeschiedenis, gender en culturele bewegingen. Daarnaast schrijft hij voor The Daily Indie en was hij columnist voor Historisch Tijdschrift Aanzet. Ook houdt hij zich bezig met visuele vormgeving en muziek/songwriting.