De stem van zwarte vrouwen over het voetlicht brengen, dat is de missie van Mercedes Zandwijken (1957).

Mercedes Zandwijken is sociaal activist en initiatiefnemer van de Keti Koti Dialoog Tafel, een traditie om stil te staan bij de afschaffing van de Nederlandse slavernij en de hedendaagse gevolgen. Tijdens de Dialoog Tafel gaan witte en zwarte Nederlanders 1 op 1 met elkaar in dialoog over persoonlijke verhalen en gevoelens die gerelateerd zijn aan de gevolgen van het slavernijverleden. Zandwijken hoopt zo de stilte te doorbreken en te zorgen voor meer compassie, empathie en vooral solidariteit.

Hoe is het voor jou als zwarte vrouw om dit activistische werk te doen?

Het is heel zwaar als zwarte vrouw. Ik ben tien jaar bezig en het is eigenlijk nu pas dat wij de wind in de rug hebben. Er zijn hele periodes in die tien jaar geweest dat ik het niet altijd kon opbrengen om te trekken en te duwen aan met name witte vrouwen, die eigenlijk nauwelijks actief betrokken zijn in de antiracismebeweging. Terwijl: voor het realiseren van mijn werk ben ik voor de helft van de tijd afhankelijk van wit. Je moet stevig in je schoenen staan om naast wit als gelijkwaardige samenwerkingspartner behandeld te worden.

Wat zou de rol van witte vrouwen volgens jou moeten zijn als het gaat om het versterken van de stem van de zwarte vrouw?

Tijdens dialooggesprekken vraag ik altijd of wit wel eens heeft nagedacht wat het betekent om wit te zijn. Het antwoord van 99% van de witte vrouwen is: nee. Ik denk dat het heel belangrijk is dat er meer bewustzijn komt over wat het betekent om wit te zijn. Als men meer bewust is van de eigen privileges, wit als norm, als positie van macht dan komt er misschien meer bewustwording bij wit over de ongelijkwaardige positie die zij zelf creëren.

Het is heel teleurstellend dat juist vrouwen geen positie hebben ingenomen in het debat. Vrouwen weten vanuit hun eigen vrouwenstrijd nóg beter dan mannen wat het is om gemarginaliseerd te worden. Niet door het plafond heen te kunnen stoten. Gediscrimineerd te worden. Weggezet worden vanwege hun geslacht. Hoe kan het zo zijn dat zich geen mechanisme voordoet binnen het feminisme dat zij ook ónze strijd meenemen? Als je naar de agenda kijkt van de vrouwenbeweging gaat het al jaren over ‘door het glazen plafond heen breken’. Maar wij zwarte vrouwen moeten nog binnenkomen.

Welke initiatieven zouden bij kunnen dragen aan de verbetering van de positie van zwarte vrouwen?

Waarom zijn er niet overal trainingen in het land over wit privilege? Over witte solidariteit en de witte identiteit. Wij hebben de solidariteit van wit nodig. Witte vrouwen hebben net zo goed als zwarte vrouwen last van witte mannen. Die zitten nu nog in machtsposities, maar gaan binnenkort met pensioen. Als die opgevolgd worden door vrouwen mag je hopen dat zij niet gaan reproduceren wat de witte mannen achterlaten. Ik hoop dat er een nieuwe, meer inclusieve cultuur komt.

Meer info over de Dialoogtafels vind je op www.ketikotitafel.nl

Interview door Noémi Prent

Lees ook: Special Vrouwen in de Nederlandse slavernij