In 1883 waren vrouwen nog niet uitgesloten van het kiesrecht. Maar Aletta Jacobs’ verzoek aan de gemeenteraad van Amsterdam om haar op de kieslijst te plaatsen werd geweigerd. Opeens was ‘de geest der wet’ belangrijker: dit betekende dat alleen mannen mee konden doen. In de toen aangepaste grondwet van 1887 werd alleen gesproken over mannelijke ingezetenen van Nederland, waardoor de vrouwen werden buiten gesloten.

Verkiezing spotprent

20 jaar actie voeren

• 1883: Aletta wil zich op de kieslijst plaatsen voor Amsterdam, maar wordt geweigerd
• 1887: Nieuwe grondwet waarin staat dat alleen mannelijke ingezeten van Nederland mogen stemmen en gekozen worden
• 1894: Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) wordt opgericht
• 1896: Aletta wordt presidente van afdeling Amsterdam VVK
• 1903: Aletta wordt presidente van het landelijke bestuur
• 1911/1912: Aletta maakt propaganda wereldreis met Carrie Chapman Catt
• 1916: Grote vrouwenkiesrechtdemonstratie in Amsterdam op 18 juni

Drie maal Victorie!

1. 1917: Wet wordt aangepast: vrouwen kregen het recht van kiesbaarheid, het zogeheten passief kiesrecht
2. 1919: Wet wordt aangepast: met de bekrachtiging van het wetsontwerp Marchant kregen vrouwen dezelfde politieke rechten als mannen
3. 1922: De eerste keer dat vrouwen een stembriefje kregen voor landelijke verkiezingen

Bundelen van krachten

Aletta Jacobs zag de voordelen van samenwerken. Vrouwen uit het hele land bundelden hun krachten. In 1894 werd de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht opgericht, afgekort tot VVK. In 1896 werd ze presidente van de afdeling Amsterdam, in 1903 presidente van het landelijke bestuur.
Aletta was dus overal aanwezig. Met anderen trok ze het land door om propagandalezingen te geven. Ze schreef in kranten en tijdschriften om de redelijkheid van het vrouwenkiesrecht uit te leggen. Ze organiseerde congressen en bijeenkomsten en onderhield internationale contacten.
Na het grote (Vrede’s-) congres in 1915 werd op 18 oktober 1916 een grote vrouwendemonstratie in Nederland gehouden, die alle grote kranten haalde.

‘Van dien dag af tot aan het einde der debatten over de kiesrechtartikelen in de nieuwe Grondwet, hebben heele groepen van vrouwen iederen dag een wacht gevormd voor het parlementsgebouw, zoodat de mannen in de Kamer geen oogenblik konden vergeten dat de vrouwen het kieschrecht eisten.’

Koningin Wilhelmina

Op 18 september 1919 ondertekende Koningin Wilhelmina de wet die het volledige kiesrecht aan vrouwen toekende. Door een wetswijziging in 1922 kregen vrouwen pas toen automatisch een stembriefje toegezonden, net zoals mannen dat kregen. De gelijkstelling was een feit.

Als boegbeeld van de vrouwenkiesrechtbeweging ontving Aletta Jacobs gelukwensen en bloemen uit binnen- en buitenland.
Aletta werkte veel met Rosa Manus samen, die zo’n dertig jaar lang bij de vele congressen en bijeenkomsten vaak functioneerde als de vrouw achter de schermen, alles organiserend, alles overziend, maar niet als degene die de belangrijkste toespraak hield.
Meer over Rosa Manus

Discussies

Mannen hadden de wet gemaakt die vrouwen buitensloot, en mannen moesten diezelfde wet weer veranderen. Sinds de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht in 1894 was opgericht werd er gediscussieerd over het recht op kiezen en gekozen worden. Sommige mannen deden wat zij konden om de vooruitgang tegen te houden met de volgende argumenten:

• kiesrecht zou onvrouwelijk zijn en dus zou een ‘echte’ vrouw nooit kiesrecht willen bezitten
• de man zou van nature verstandiger zijn dan de vrouw of was al zo geschapen door God
• ‘de Nederlandse vrouw’ was vast tevreden zonder kiesrecht
• en het Algemeen Handelsblad wist zeker ‘dat een vrouw, die op kiesrecht aanspraak maakte, eerst moest beginnen de wet te eerbiedigen’. (Die wet die haar haar juist uitsloot!)
• het recht van de vrouw bevond zich met het aanrecht in het huiselijke domein

Gelukkig wonnen ruimdenkenden mannen en vrouwen en werd in 1919 de wet aangepast en in 1922 de wet toegepast.

Internationale connecties

Als presidente van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) maakte Aletta Jacobs deel uit van een mondiaal netwerk. Steeds meer landen c.q. vrouwen verenigden zich in de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht, ofwel de International Woman Suffrage Alliance (IWSA). Aletta werkte ook samen met de Amerikaanse dominee Anna Shaw en haar vriendin Lucy B. Anthony van de National American Women Suffrage Association (NASWA). De eerste presidente van de IWSA was de Amerikaanse Carrie Chapman Catt.

• 1902: Carrie Chapman Catt organiseerde een internationale bijeenkomst voor het vrouwenkiesrecht in Washington
• 1904: In Berlijn werd officieel de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht opgericht. Dit congres werd het tweede congres van de IWSA genoemd
• 1906: Het Derde congres van de IWSA vond plaats in Kopenhagen. Tijdens dit congres werden Jacobs en Catt afgevaardigd om een propaganda reis voor het vrouwenkiesrecht te maken naar Oostenrijk-Hongarije (toen 1 land)
• 1908: In de vroege zomer waren vrijwel alle prominenten uit de IWSA in Amsterdam aanwezig voor het vierde congres van de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht. De organisatie, bestaande uit Aletta Jacobs en haar medewerkers, verzette bergen werk om alle gasten uit de verschillende landen te ontvangen. Het congres slaagde op alle denkbare manieren. Demonstraties, massavergaderingen, lezingen – alles werkte mee om het belang van vrouwenkiesrecht te benadrukken.
• 1915: Het geplande achtste congres van de IWSA in Berlijn ging niet door vanwege het uitbreken van de eerste wereldoorlog. In plaats daarvan werd er in Den Haag een vrouwenvredescongres gehouden

Lees verder over dit congres

Wereldreis voor het vrouwenkiesrecht

In 1911 en 1912 maakten Aletta Jacobs en Carrie Chapman Catt samen een wereldreis voor het vrouwenkiesrecht